15η Μαρτίου: Ημέρα δικαιωμάτων των καταναλωτών ή ενός ατελείωτου Γολγοθά;
Στις 15 Μαρτίου, κάθε χρόνο, γιορτάζουμε την Παγκόσμια Ημέρα Δικαιωμάτων των Καταναλωτών.
Στις 15 Μαρτίου 1962, ο Πρόεδρος Τζων Φ. Κέννεντυ, σε ομιλία του, προς το Κογκρέσο των Η.Π.Α., έθεσε το θέμα των δικαιωμάτων των καταναλωτών:
«Καταναλωτές είμαστε όλοι. Πρόκειται για την μεγαλύτερη οικονομική ομάδα, η οποία επηρεάζει αλλά και επηρεάζεται, σχεδόν από κάθε δημόσια, ή ιδιωτική οικονομική απόφαση, τη μόνη σημαίνουσα οικονομική ομάδα, η οποία δεν είναι αποτελεσματικά οργανωμένη και της οποίας οι απόψεις δεν ακούγονται…».
Έτσι, ξεκίνησε η αναγνώριση των δικαιωμάτων των καταναλωτών:
- Δικαίωμα στην ικανοποίηση των βασικών αναγκών.
- Δικαίωμα στην ασφάλεια
- Δικαίωμα στην πληροφόρηση
- Δικαίωμα στην επιλογή
- Δικαίωμα στην εκπροσώπηση
- Δικαίωμα στην αποζημίωση
- Δικαίωμα στην εκπαίδευση
- Δικαίωμα σε ένα υγιεινό περιβάλλον
Για την υποστήριξη και εφαρμογή, στην πράξη, καθενός από τα 8 αυτά δικαιώματα, υπάρχει ένα ολόκληρο θεσμικό πλαίσιο και πρέπει να παραδεχτούμε ότι, στην Ευρωπαϊκή Ένωση, η προστασία των καταναλωτών βρίσκεται, σε πολύ υψηλό επίπεδο, με πολλά, όμως, ακόμα βήματα, που πρέπει να γίνουν.
Προϋπόθεση, για την υλοποίηση των δικαιωμάτων των καταναλωτών, αποτελεί η ύπαρξη της κατανάλωσης. Αν δεν καταναλώνω, τι να τα κάνω τα δικαιώματα; Και το τελευταίο χρονικό διάστημα, η ακρίβεια χτύπησε, χωρίς έλεος, τους καταναλωτές, στην Ελλάδα. Το πρόβλημα ξεκίνησε, από την αύξηση των τιμών του φυσικού αερίου.
Οι τιμές του φυσικού αερίου αυξήθηκαν, σημαντικά, το 2021, σε σχέση με το 2020 και αναμένεται να συνεχιστεί αυτή η τάση και το 2022. Η αύξηση της τιμής του φυσικού αερίου οφείλεται, σε μεγαλύτερη ζήτησή του, εξαιτίας της οικονομικής ανάκαμψης, του κρύου χειμώνα και του καλοκαιρινού καύσωνα του 2021. Επίσης, οφείλεται, στη σταδιακή κατάργηση του άνθρακα, ως πρώτη ύλη, για την παραγωγή ηλεκτρικού ρεύματος, σε διάφορα πολιτικά «παιχνίδια», που παίζονται από τη Ρωσία στα χαμηλά επίπεδα αποθήκευσης φυσικού αερίου, στην Ευρώπη καθώς και στη δυσκολία ανεύρεσης εναλλακτικών προμηθευτών φυσικού αερίου.
Οι παραπάνω είναι οι διεθνείς παράγοντες. Στην Ελλάδα, όμως, η κατάσταση έχει ξεφύγει, εδώ και μήνες. Η ελληνική αγορά ενέργειας λειτουργεί, χωρίς διαφάνεια και δεν διέπεται από υγιή ανταγωνισμό.
Κατ’ αρχάς, η αγορά της χώρας μας είναι εκτεθειμένη, σε οποιαδήποτε ληστρική και αισχροκερδή πολιτική παραγωγών φυσικού αερίου, γιατί δεν υπήρξε πρόνοια σύναψης μακροχρόνιων συμβολαίων προμήθειας αερίου, με τις χώρες παραγωγής του.
Οι τιμές, που πληρώνουν οι καταναλωτές, για το ηλεκτρικό ρεύμα, επηρεάζονται, από τις τιμές του φυσικού αερίου, επειδή οι κανόνες, που ισχύουν, για τη διαμόρφωση των τιμών, δεν επιτρέπουν να περάσουν, στους καταναλωτές, τα οικονομικά οφέλη, από τη φθηνότερη παραγωγή ηλιακής και αιολικής ενέργειας. Η αιτία, για αυτό, είναι ότι κάθε μέρα, στο χρηματιστήριο ενέργειας, οι προμηθευτές ενέργειας αποφασίζουν τη χοντρική τιμή του ηλεκτρικού ρεύματος. Εάν η προσφορά ηλεκτρικού ρεύματος από τις φθηνότερες πηγές ενέργειας π.χ. ανανεώσιμες, αντιστοιχεί σε μικρότερα ποσοστά της ζήτησης, από αυτό που καλύπτεται από την παραγωγή ηλεκτρικού ρεύματος, από φυσικό αέριο, η τιμή του φυσικού αερίου διαμορφώνει την τιμή, στην οποία αγοράζεται το ηλεκτρικό ρεύμα, από τους παρόχους, από όλες τις μονάδες παραγωγής ενέργειας (αρχή της οριακής τιμής). Έτσι, η κερδοσκοπική, πλέον, τιμή του φυσικού αερίου, διαμορφώνει την τιμή και του ηλεκτρικού ρεύματος.
Οι αυξήσεις, στις τιμές της ενέργειας, οδήγησαν σε αυξήσεις, σε πολλά άλλα απαραίτητα καταναλωτικά αγαθά, όπως είδη διατροφής και είδη καθημερινής χρήσης.
Η Ευρωπαϊκή Επιτροπή, τον Οκτώβριο του 2021, ανακοίνωσε μια εργαλειοθήκη μέτρων, που τα κράτη-μέλη, μπορούν να υιοθετήσουν, για να βοηθήσουν τους καταναλωτές να ξεπεράσουν τα προβλήματα, που δημιούργησε η ενεργειακή κρίση. Τα μέτρα περιλαμβάνουν:
- Μείωση των φόρων στο ηλεκτρικό ρεύμα,
- Προώθηση της ενεργειακής επάρκειας,
- Βοήθεια, προς τους καταναλωτές, μέσω διαδικτυακών εργαλείων σύγκρισης τιμών και προσφορών, ώστε να μπορούν να επιλέξουν τις πλέον συμφέρουσες προσφορές,
- Κοινωνικά μέτρα, για τη στήριξη του εισοδήματος των νοικοκυριών.
Η Ελληνική Κυβέρνηση, πέρα από το γεγονός ότι το Υπουργείο Ανάπτυξης και Επενδύσεων δεν εποπτεύει την αγορά, δεν ασχολείται με καταγγελίες καταναλωτών, αποφεύγει να επιβάλει κυρώσεις, για παραβίαση της νομοθεσίας, για την προστασία των καταναλωτών, δεν εκμεταλλεύεται, πλήρως την ευρωπαϊκή εργαλειοθήκη.
Το ΚΕ.Π.ΚΑ. επανειλημμένα, έχει ζητήσει:
- Μείωση του Φ.Π.Α., στα απαραίτητα καταναλωτικά αγαθά,
- Μείωση φόρου κατανάλωσης, στα καύσιμα,
- Θεσμοθέτηση πλαφόν ανώτατης τιμής για τα απαραίτητα αγαθά.
- Αύξηση της παραγωγής ηλεκτρικού ρεύματος, από ανανεώσιμες πηγές ενέργειας και διευκόλυνσης των μικρών παραγωγών – καταναλωτών να παρέχουν ενέργεια, στο δίκτυο.
- Προώθηση της ενεργειακής αναβάθμισης των κτιρίων.
Το ΚΕ.Π.ΚΑ. καλεί της κυβέρνηση να εποπτεύσει την αγορά, να τιμωρήσει τις αδικαιολόγητες αυξήσεις και να δημοσιοποιήσει τυχόν κυρώσεις, που έχει επιβάλει σε επιχειρήσεις, που παραβιάζουν τη νομοθεσία, για την προστασία των καταναλωτών, ανακοινώνοντας και τις επωνυμίες των επιχειρήσεων. Η ανακοίνωση της επωνυμίας δεν αποτελεί παραβίαση προσωπικών δεδομένων, αλλά απονομή δικαιοσύνης και σεβασμός στον καταναλωτή, που έτσι θα μπορεί να αποφεύγει τις επιχειρήσεις που παραβιάζουν τα δικαιώματα των καταναλωτών.
Επίσης αυξάνονται οι φόροι που εισπράττει το κράτος, όταν αυξάνονται οι τιμές των αγαθών. Επομένως, το κράτος πρέπει να σταματήσει να «αισχροκερδεί», κατά των καταναλωτών.