1964-2024: 60 χρόνια από τις μαζικές απελάσεις Ελλήνων από την Τουρκία

ΣΑΝ ΣΗΜΕΡΑ (16 ΜΑΡΤΙΟΥ 2024)  ΠΡΙΝ ΑΠΟ 60 ΧΡΟΝΙΑ (16 ΜΑΡΤΙΟΥ 1964)  ΞΕΚΙΝΗΣΑΝ  ΟΙ ΑΠΑΝΘΡΩΠΕΣ ΑΠΕΛΑΣΕΙΣ ΧΙΛΙΑΔΩΝ ΑΘΩΩΝ ΕΛΛΗΝΩΝ ΑΠΟ ΤΗΝ ΚΩΝΣΤΑΝΤΙΝΟΥΠΟΛΗ ΚΑΙ ΤΗΝ ΤΟΥΡΚΙΑ

1964-2024: 60 χρόνια από τις μαζικές απελάσεις Ελλήνων από την Τουρκία

Γράφει ο Λεωνίδας Κουμάκης*

Η μακρά πορεία αφελληνισμού των αλησμόνητων πατρίδων η οποία επισφραγίστηκε με την άλωση της Κωνσταντινούπολης την Τρίτη 29 Μαΐου 1453, απέκτησε μια νέα δυναμική μετά την επανάσταση των Νεότουρκων (1908) μέσα σε ένα σκηνικό χάους από την διάβρωση και τελικά την κατάρρευση της οθωμανικής αυτοκρατορίας.

Το κίνημα των Νεότουρκων εναντίον του τυραννικού σουλτανικού καθεστώς που ξεκίνησε από την Μακεδονία, πέτυχε (Ιούλιος 1908) επειδή έδινε πλούσιες υποσχέσεις πολιτικής και κοινωνικής αναγέννησης, υποστηρίζοντας στα λόγια τα ιδανικά της ελευθερίας, της δικαιοσύνης και της ισότητας όλων των λαών της οθωμανικής αυτοκρατορίας.

Λίγα χρόνια όμως αργότερα στο πρώτο ανοιχτό Συνέδριο του Κόμματος Ένωση και Πρόοδος (Θεσσαλονίκη, Σεπτέμβριος-Οκτώβριος 1911) επιβλήθηκαν οι πιο ακραίες, εθνικιστικές φωνές και αναγγέλθηκαν πολιτικές αφοπλισμού των Χριστιανών, απαγόρευσης αγοράς ακίνητης περιουσίας, μετεγκατάστασης Μουσουλμανικών πληθυσμών και πλήρης εξοθωμανισμός όλων των  υπηκόων, διά της πειθούς ή διά της βίας.

Κάπως έτσι ξεκίνησε η συστηματική επιχείρηση εθνοκάθαρσης των Νεότουρκων για την εξόντωση των μη μουσουλμανικών πληθυσμών της οθωμανικής αυτοκρατορίας, συνεχίστηκε εντατικά τα επόμενα χρόνια με τις μαζικές σφαγές, τους εκτοπισμούς και τις διώξεις Αρμενίων, Ελλήνων του Πόντου, Ελλήνων της Ανατολικής Θράκης και κορυφώθηκε το 1922 με την Μικρασιατική Καταστροφή.

Οι Νεότουρκοι και οι Κεμαλικοί που τους διαδέχτηκαν δεν ήταν καθόλου ευχαριστημένοι. Μπορεί το 1923 με την Συνθήκη της Λωζάνης να ιδρύθηκε η σημερινή Τουρκική Δημοκρατία, μπορεί να της χάρισαν (με όρους που απλά αγνοήθηκαν) τα νησιά Ίμβρος και Τένεδος με 92% χριστιανικό πληθυσμό επειδή (δήθεν) αποτελούν φυσικά στρατηγικά ερείσματα στο στόμιο του Ελλησπόντου, αλλά η τουρκική νοοτροπία της αρπαγής δεν ήταν ικανοποιημένη.

Έτσι οι Κεμαλικοί στρώθηκαν στην δουλειά: Εθνοκάθαρση, επιθετικότητα, θρασύτητα και επεκτατισμός σχεδιάζονται σε μακροπρόθεσμη βάση και εκδηλώνονται την κατάλληλη στιγμή «χτυπώντας» μόνο όταν εκτιμούν ότι ο αντίπαλος βρίσκεται σε περίοδο εμφανούς αδυναμίας η οποία μπορεί να θεωρηθεί «κατάλληλη ευκαιρία». Όλα αυτά, καλυμμένα κάτω από ένα φανταχτερό περιτύλιγμα ευγένειας, υποκριτικά χαμόγελα και ένα κάλπικο προσωπείο «πολιτισμού».

Η έναρξη εφαρμογής των σχεδίων των Νεότουρκων και των Κεμαλικών έγινε μια παγωμένη νύχτα του Γενάρη του 1929 όταν τα Ταταύλα, η ιστορική συνοικία των Ρωμιών της Κωνσταντινούπολης καταστράφηκε ολοσχερώς από φωτιά που ξέσπασε ξαφνικά από “άγνωστη αιτία”, με περισσότερα από 500 ξύλινα σπίτια να μετατρέπονται σε στάχτες. Δύο μόλις μήνες μετά την καταστροφή (1/4/2029) οι Κεμαλιστές της Δημοτικής αρχής της Κωνσταντινούπολης άλλαξαν το όνομα της περιοχής από  Ταταύλα σε Κουρτουλούς που σημαίνει σωτηρία.

Το 1932, οι Κεμαλιστές έβγαλαν τον Νόμο 2007/1932 που απαγόρευσε την άσκηση πλήθους επαγγελμάτων από Έλληνες υπηκόους, αναγκάζοντας τους να φύγουν από την Τουρκία.

Το 1941, ο Β΄Παγκόσμιος Πόλεμος, η ένταξη της Ελλάδος στο πλευρό των συμμάχων, η Γερμανική εισβολή στην Ελλάδα (6 Απριλίου 1941)  και η “ουδετερότητα” της Τουρκίας, έδωσαν την «κατάλληλη ευκαιρία» στους Κεμαλιστές να “εφαρμόσουν” ένα Νόμο που είχαν ετοιμάσει από το 1939:  Την επιστράτευση 20 ηλικιών χριστιανών που γεννήθηκαν μεταξύ 1894 και 1913 και την αποστολή τους σε  καταναγκαστικά έργα στα βάθη της Ανατολής με φοβερές κακουχίες σε πολικές θερμοκρασίες των  -30 βαθμών, οδηγώντας σε μαρτυρικό θάνατο πολλούς από τους επιστρατευθέντες.

Το 1942 μέσα στο χάος του Β΄Παγκόσμιου Πολέμου οι Κεμαλιστές, από την ασφάλεια της ουδέτερης θέσης, επινόησαν μια ακόμα πισώπλατη μαχαιριά: Ψήφισαν τον Νόμο 4305/1942 («Varlık Vergisi») περί εφάπαξ φορολογίας της περιουσίας επιλεκτικά των μη μουσουλμάνων. Ο Νόμος εφαρμόστηκε από τα Χριστούγεννα του 1942 στοχεύοντας στην οικονομική εξόντωση των μειονοτήτων στην Τουρκία. Όσοι δεν μπόρεσαν να πληρώσουν τον εντελώς αυθαίρετο φόρο-χαράτσι, είδαν τις περιουσίες τους να κατάσχονται και τους ίδιους να εκτοπίζονται στα βάθη της Ανατολής.

Το 1955 οι Κεμαλιστές οργάνωσαν τα Σεπτεμβριανά – ένα πραγματικό, άριστα οργανωμένο τυφώνα που σάρωσε μέσα σε λίγες μόνο ώρες τους κόπους μιας ολόκληρης ζωής του Ελληνισμού της Κωνσταντινούπολης. Χιλιάδες σπίτια και καταστήματα, εκκλησίες, σχολεία, τυπογραφεία ακόμα και νεκροταφεία υπέστησαν την μανία του κατευθυνόμενου τουρκικού όχλου, γράφοντας μια ακόμα μαύρη σελίδα στην ιστορία της σύγχρονης Τουρκίας.

Το επόμενο και τελικό κτύπημα στον Ελληνισμό της Κωνσταντινούπολης ήταν οι μαζικές απελάσεις που ξεκίνησαν στις 16 Μαρτίου 1964.

Όλα είχαν ήδη σχεδιαστεί πολλά χρόνια νωρίτερα (1957) περιμένοντας την «κατάλληλη ευκαιρία»: Το μυστικό διάταγμα, με αριθμό 6/3801/1964, που θα εφάρμοζαν τα Τουρκικά δικαστήρια για ολόκληρες δεκαετίες απαγόρευε σε όλα τα πρόσωπα Ελληνικής ιθαγένειας την μεταβίβαση της κυριότητος των ακινήτων τους και άλλων εμπράγματων δικαιωμάτων καθώς και κάθε άλλη πράξη που θα είχε σαν συνέπεια την μεταβίβαση των παραπάνω δικαιωμάτων. Επιπλέον δέσμευε υπέρ του Τουρκικού Δημοσίου κάθε τίμημα, πρόσοδο ή εισόδημα που έφεραν τα ακίνητα αυτά καθώς και όλους τους τραπεζικούς λογαριασμούς των Ελλήνων υπηκόων.

Οι επίσημες κατηγορίες και τα «εγκλήματα» που θα φόρτωναν οι Τούρκοι στα θύματα τους, ήταν και αυτά έτοιμα: «Κατασκοπεία σε βάρος της Τουρκίας» και «αποστολή οικονομικής βοήθειας στην Κύπρο».

Το Τουρκικό σχέδιο περιελάβανε ακόμα την υπ΄ αριθμόν 35/1964 μυστική απόφαση της Υπηρεσίας Εθνικής Ασφάλειας της Τουρκίας με την οποία καθορίστηκαν οι λεπτομέρειες του eritme programi (πρόγραμμα τήξης). Πρόκειται για ένα πρόγραμμα εξόντωσης του Ελληνικού πληθυσμού των νησιών Ίμβρος και Τένεδος, ο οποίος από 92% του συνολικού πληθυσμού που ήταν το 1923 με 12 σχολεία και 1.935 μαθητές, σήμερα μειώθηκε σε 1% περίπου, με 1 σχολείο και 10 μαθητές, σαν συνέπεια της εφαρμογής του eritme programi!

Προηγήθηκαν, σύμφωνα με τον τουρκικό σχεδιασμό κατευθυνόμενα, εμπρηστικά δημοσιεύματα για την δημιουργία ενός εκρηκτικού, ανθελληνικού κλίματος στις Τουρκικές λαϊκές μάζες. Οι δρόμοι της Κωνσταντινούπολης γέμισαν με συνθήματα «Vatandas Turkce Konus», δηλαδή «Πολίτη μίλα Τουρκικά», ώστε να αποτελεί εύκολη υπόθεση η εφαρμογή του δρακοντειου νόμου περί «εξύβρισης του Τουρκισμού» που ίσχυε στην Τουρκία από την δεκαετία του 1930. Όποιος τολμούσε να μιλήσει Ελληνικά σε δημόσιους χώρους, κινδύνευε να κατηγορηθεί ότι έβριζε την Τουρκία! Έξω από μειονοτικά καταστήματα υπήρχαν ανάλογα συνθήματα που πρόδιδαν την κρατική οργάνωση πίσω από αυτά: «Οι Ρωμιοί είναι τα μικρόβια που κυκλοφορούν ανάμεσα μας», «Μην τρέφεις κοράκια που θα σου βγάλουν τα μάτια» ή «Κάθε γρόσι στον Ρωμιό γίνεται σφαίρα στους Τούρκους της Κύπρου».

Την 16η Μαρτίου 1964, όταν πλέον το κλίμα είχε προετοιμαστεί κατάλληλα, η Τουρκική κυβέρνηση ανακοίνωσε, αιφνιδιαστικά και μονομερώς, την καταγγελία της Σύμβασης περί Εγκατάστασης, Εμπορίου και Ναυτιλίας που είχαν υπογράψει οι Μουσταφά Κεμάλ και Ελευθέριος Βενιζέλος το 1930.

Η «καταγγελία» βέβαια ήταν η αφορμή, το «φύλλο συκής» που χρειαζόταν η Τουρκία για να εκδιώξει με απάνθρωπες και συνοπτικές διαδικασίες περισσότερους από 40.000 Έλληνες χριστιανούς της Κωνσταντινούπολης, οι οποίοι προστατευόταν απόλυτα από το άρθρο 2 της Σύμβασης «Περί της Ανταλλαγής των Ελληνικών και Μουσουλμανικών Πληθυσμών», η οποία αποτελούσε αναπόσπαστο μέρος της Συνθήκης της Λωζάνης!

Μετά την «καταγγελία» άρχισε η πρακτική εφαρμογή όσων είχαν σχολαστικά  σχεδιαστεί :

Άρχισε η λειτουργία του τέταρτου ειδικού γραφείου της Τουρκικής Ασφάλειας για να «αναλάβει» όσους Έλληνες υπηκόους ζούσαν στην Τουρκία. Άλλωστε είχε ήδη αποκτηθεί κάποια εμπειρία, με την σποραδική απέλαση 50 περίπου προσωπικοτήτων της Ελληνικής μειονότητας της Κωνσταντινούπολης, αμέσως μετά το πογκρόμ του 1955 και μέχρι το 1962.

Οι Τουρκικές εφημερίδες καθώς και οι εφημερίδες της μειονότητας άρχισαν να δημοσιεύουν καταλόγους με ονόματα Κωνσταντινουπολιτών που «αποτελούσαν εθνικό κίνδυνο για την Τουρκία» και έπρεπε να εγκαταλείψουν τα σπίτια τους και την χώρα μέσα σε 24 ώρες. Αργότερα, επειδή ήταν πρακτικά αδύνατη η εφαρμογή του σχεδίου εντός 24 ωρών, η προθεσμία επεκτάθηκε πρώτα σε δύο και μετά σε επτά ημέρες.

Κάθε Έλληνας που έπρεπε να εγκαταλείψει την Τουρκία, έπαιρνε μια ειδοποίηση να εμφανιστεί αμέσως στο τέταρτο ειδικό γραφείο της Τουρκικής Ασφάλειας. Σε πολλές περιπτώσεις η σύλληψη και η μεταφορά στην Τουρκική Ασφάλεια γινόταν επί τόπου. Εκεί κάθε φάκελος «κατηγορουμένου» ενημερωνόταν με νέες φωτογραφίες, μετρήσεις ύψους και βάρους, καταγραφή χρωμάτων ματιών και μαλλιών, αποτυπώματα και άλλες λεπτομέρειες προσωπικών δεδομένων. Ταυτόχρονα, κάθε «κατηγορούμενος» έπρεπε απαραίτητα να υπογράψει και ένα έγγραφο με το οποίο «ομολογούσε» όλες ανεξαιρέτως τις κατηγορίες που του απέδιδαν οι Τουρκικές αρχές.

Όσοι αρνήθηκαν να υπογράψουν φυλακιζόταν μέχρι να αλλάξουν γνώμη. Αυτά που υπέστησαν όμως, έκαναν όλους τους άλλους να μην τολμούν να ζητήσουν ούτε καν να διαβάσουν τι θα υπογράψουν και πολύ περισσότερο, να ζητήσουν κάποιο αντίγραφο αυτών που υπέγραφαν.

Αρκούσε μέσα σε μια ολόκληρη οικογένεια ένα μόνο πρόσωπο να έχει Ελληνική υπηκοότητα, για να υποχρεωθούν όλοι να εγκαταλείψουν τις πατρογονικές εστίες. Οι απελαθέντες ήταν 10.250 περίπου άτομα επισήμως, αλλά οι πραγματικοί απελαθέντες ήταν περισσότεροι από 40.000!

Όσοι έφευγαν, μπορούσαν να πάρουν μαζί τους μόνο προσωπικό ρουχισμό σε δύο βαλίτσες μέχρι 20 κιλά και το ισόποσο των 20 περίπου δολαρίων της εποχής εκείνης. Και μια σφραγίδα στο διαβατήριο τους με κόκκινα γράμματα: «Ο κάτοχος του παρόντος απελαύνεται υπό των Τουρκικών αρχών».

Μεταξύ των Ελλήνων της Κωνσταντινούπολης που κατηγορήθηκαν από τις Τουρκικές αρχές για «κατασκοπεία σε βάρος της Τουρκίας» και για «αποστολή οικονομικής βοήθειας στην Κύπρο», όπως εμφανιζόταν ανά δεκαήμερο στις λίστες των 150 έως 500 ονομάτων που δημοσίευαν οι Τουρκικές και μειονοτικές εφημερίδες, περιλαμβανόταν γέροντες και γερόντισσες μεγάλης ηλικίας οι οποίοι σέρνονταν από τα γηροκομεία και τα σπίτια τους για να απελαθούν, τυφλοί που έπρεπε απαραίτητα να συνοδεύονται για να κινηθούν, ανάπηροι πάνω σε αναπηρικά καροτσάκια, άρρωστοι που τους έβγαζαν από τα νοσοκομεία, ακόμα και πεθαμένοι!

 Σ υ μ π ε ρ ά σ μ α τ α: Η Τουρκία υπέγραψε την συνθήκη της Λωζάνης χωρίς να έχει την παραμικρή πρόθεση να εφαρμόσει τις υποχρεώσεις που ανέλαβε απέναντι στην μειονότητα των Ελλήνων που παρέμεινε στην Κωνσταντινούπολη, στην Ίμβρο και στην Τενεδο, όπως αποδείχθηκε πλήρως από τα πεπραγμένα της κατά την διάρκεια ενός αιώνα από την υπογραφή της συνθήκης.

Αυτό βέβαια δεν εμπόδισε καθόλου την Τουρκία να αξιοποιήσει  την Συνθήκη της Λωζάνης για την αύξηση του πληθυσμού των Ελλήνων πολιτών, μουσουλμάνων το θρήσκευμα που έμειναν στην Ελληνική Θράκη το 1923 και να χύνει συστηματικά κροκοδείλια δάκρυα για δήθεν καταπίεση τους.

Οι απελάσεις του 1964**, υπήρξαν ένα ακόμα καίριο πλήγμα της Τουρκίας στον Ελληνισμό της Κωνσταντινούπολης. Οι Τούρκοι περίμεναν υπομονετικά την εσωτερική αστάθεια της ταραγμένης Ελλάδος του 1964, όπως άλλωστε κάνουν πάντα, σε όλα ανεξαιρέτως τα αποφασιστικά τους χτυπήματα εναντίον του Ελληνισμού.

Η διαχρονική έλλειψη μιας κοινής, σαφέστατης, σταθερής και μακροπρόθεσμης στρατηγικής απέναντι στον κίνδυνο εξ ανατολών, έχει πλέον δημιουργήσει μια άμεση απειλή τόσο για την ακεραιότητα της Ελλάδος όσο και της Κύπρου.

Ας ευχηθούμε να το συνειδητοποιήσουν οι πολιτικές ελίτ σε Ελλάδα και Κύπρο, ώστε να χαράξουν επιτέλους μια κοινή, μακροπρόθεσμη στρατηγική αντιμετώπισης του διαχρονικού, Τουρκικού κινδύνου ο οποίος διαρκώς αποθρασύνεται.

Φτάνει πιά, δεν είναι δυνατόν Ελληνικές και Κυπριακές πολιτικές ελίτ να συνεχίσουν να κλείνουν μάτια και αυτιά στα συνεχή και επαναλαμβανόμενα «πεπραγμένα» της Τουρκίας όχι μόνο γιατί βρίσκονται έτη φωτός μακριά από το κοινό λαϊκό αίσθημα, αλλά και γιατί η στάση αυτή αποτελεί εύγλωττη συναίνεση για την συνέχιση τους!

_______________________________________________________

* Λεωνίδας Κουμάκης: Νομικός, Συγγραφέας, Αρθρογράφος-Αναλυτής, μέλος του International Hellenic Association. Το αυτοβιογραφικό, διαχρονικό βιβλίο του «Το Θαύμα-Μια πραγματική ιστορία», το οποίο αναφέρεται στην μεθοδική εξολόθρευση του Ελληνισμού της Κωνσταντινούπολης από το τουρκικό κράτος, υπάρχει εντελώς δωρεάν στην ηλεκτρονική βιβλιοθήκη του ΙΗΑ, τόσο στην Ελληνική όσο και στην Αγγλική γλώσσα. Σις 29/1/2024 στην ηλεκτρονική βιβλιοθήκη του ΙΗΑ προστέθηκε και το βιβλίο «ΕΡΝΤΟΓΑΝΙΣΤΑΝ» το οποίο βοηθάει στην καλύτερη κατανόηση της σημερινής Τουρκίας και το οποίο είναι επίσης διαθέσιμο εντελώς δωρεάν.

** Μπορείτε να παρακολουθήσετε το εικοσάλεπτο ντοκιμαντέρ “50 χρόνια από τις απελάσεις των Ελλήνων της Κωνσταντινούπολης”, παραγωγή έτους 2014 του “Σωματείου Ελλήνων Υπηκόων Απελαθέντων εκ Τουρκίας”, με την εθελοντική προσφορά της δημοσιογράφου Μάνιας Ζούση, του συγγραφέα και αρθρογράφου Λεωνίδα Κουμάκη, του σκηνοθέτη Γιώργου Κουρμούζα, σε μουσική (επίσης προσφορά) Ευανθίας Ρεμπούτσικα και Νότη Μαυρουδή, κάνοντας κλικ εδώ.