Ρομέικα: Η διάλεκτος των ορεινών χωριών του Πόντου που χάνεται..- Μια ενδιαφέρουσα έκθεση στο Μουσείο Μοχάμετ Άλι στην Καβάλα
Το Ερευνητικό Κέντρο ΜΟΗΑ φιλοξενεί την έκθεση Romeyka. Οι ρίζες μιας διαλέκτου που χάνονται στους αιώνες και οι αναφορά-αφιέρωμα του Πανεπιστημίου του Κέιμπριτζ και του Guardian στην Καβάλα και στην έκθεση
Μια υπό εξαφάνιση μορφή της ελληνικής γλώσσας που μιλιέται μόνο από μερικές χιλιάδες άτομα σε απομακρυσμένα ορεινά χωριά του Πόντου έχει περιγραφεί ως «ζωντανή γέφυρα» προς τον αρχαίο κόσμο, αφού οι ερευνητές εντόπισαν χαρακτηριστικά που έχουν περισσότερα κοινά με τη γλώσσα του Ομήρου παρά με τα νέα ελληνικά.
Το Ερευνητικό Κέντρο ΜΟΗΑ στην Καβάλα ανοίγει την πόρτα σε αυτόν τον άγνωστο γλωσσικό κόσμο, φιλοξενώντας την έκθεση Romeyka μέχρι τις 28 Απριλίου 2024 στο Μουσείο Μοχάμετ Άλι (Πρόγραμμα επισκέψεων Μουσείου: Πέμπτη ως Δευτέρα, 10:00-14:00).
Η έκθεση έχει στόχο να πληροφορήσει για την ιστορία των Ρομέικων, μιας ελληνικής προέλευσης γλώσσας που ομιλείται ακόμα από πολλές κοινότητες στην περιοχή της Τραπεζούντας και όχι μόνο.
Επιπλέον στοχεύει να ενισχύσει την ευαισθητοποίηση του κοινού τόσο σχετικά με την υπό εξαφάνιση κατάσταση της γλώσσας αυτής στη σύγχρονη Τουρκία όσο και της πλησιέστερης συγγενούς ποικιλίας της, των ποντιακών στην Ελλάδα. Άλλωστε τα ρομέικα παρουσιάζουν έναν ανεκτίμητο γλωσσικό και κοινωνικοπολιτισμικό πλούτο που σύντομα θα εκλείψει.
Βασισμένη σε μακροχρόνια εθνογραφική μελέτη στην περιοχή της Μαύρης Θάλασσας της καθηγήτριας του Πανεπιστήμιου του Κέιμπριτζ και Εταίρου του Queens’ College, Ιωάννας Σιταρίδου, η έκθεση προσπαθεί να δημιουργήσει περαιτέρω προβληματισμούς για τις γλώσσες πολιτισμικής κληρονομιάς και τη συλλογική μνήμη γενικότερα και να βοηθήσει να κατανοήσουμε καλύτερα τις τοπικές εμπειρίες και πώς αυτές μπορούν να μετατραπούν σε υπερτοπικές τις ιστορίες συνύπαρξης και μετατόπισης στο βάθος των γενεών και τις εναλλακτικές, πολλαπλές και πολυσήμαντες δηλώσεις ταυτότητας.
Ιχνηλατώντας μια χαμένη γλώσσα
Ο ακριβής αριθμός των ανθρώπων που μιλούν Ρωμέικα είναι δύσκολο να ποσοτικοποιηθεί. Δεν έχει γραπτή μορφή, αλλά έχει διασωθεί προφορικά στα ορεινά χωριά γύρω από την Τραπεζούντα, κοντά στις ακτές της Μαύρης Θάλασσας.
Καθώς οι εναπομείναντες ομιλητές της γλώσσας γερνούν, η διάλεκτος απειλείται τώρα με εξαφάνιση, οδηγώντας έναν ακαδημαϊκό του Πανεπιστημίου του Κέμπριτζ να λανσάρει ένα εργαλείο crowdsourcing «τελευταίας ευκαιρίας» για να καταγράψει τις μοναδικές γλωσσικές δομές της πριν να είναι πολύ αργά.
Το έργο Crowdsourcing Romeyka προσκαλεί φυσικούς ομιλητές σε όλο τον κόσμο να ανεβάσουν μια ηχογράφηση που μιλούν στη γλώσσα. Η καθηγήτρια ισπανικής και ιστορικής γλωσσολογίας, Ιωάννα Σιταρίδου, είπε ότι περίμενε ότι πολλοί ήταν πιθανό να βρίσκονται στις ΗΠΑ και την Αυστραλία, καθώς και να εξαπλωθούν σε όλη την Ευρώπη.
Η κ. Σιταρίδου έχει διαπιστώσει ότι αντί να έχει αναπτυχθεί από τη νέα ελληνική, τα Ρωμέικα προέρχονται από την ελληνιστική μορφή της γλώσσας που ομιλούνταν στους αιώνες προ Χριστού και μοιράζεται ορισμένα βασικά χαρακτηριστικά με την αρχαία ελληνική.
Αν και η ιστορία της ελληνικής παρουσίας στον Εύξεινο Πόντο χάνεται μέσα στην αχλύ των μύθων, η ελληνική γλώσσα επεκτάθηκε με την εξάπλωση του Χριστιανισμού. «Η μεταστροφή στο Ισλάμ σε όλη τη Μικρά Ασία συνήθως συνοδεύτηκε από μια γλωσσική στροφή προς τα τουρκικά, αλλά οι κοινότητες στις κοιλάδες διατήρησαν τα Ρωμέικα», είπε η Σιταρίδου.
Αντίθετα, οι ελληνόφωνες κοινότητες που παρέμειναν χριστιανικές ήρθαν πιο κοντά στη νέα ελληνική, ειδικά λόγω της εκτεταμένης εκπαίδευσης στα ελληνικά τον 19ο και τις αρχές του 20ου αιώνα.
Η Συνθήκη της Λωζάνης του 1923 που επέφερε την ανταλλαγή πληθυσμών μεταξύ Ελλάδας και Τουρκίας δε συμπεριέλαβε τους ομιλούντες Ρωμέικα, καθώς οι κοινότητες αυτές της Τραπεζούντας είναι μουσουλμανικές και έτσι παρέμειναν στην πατρίδα τους.
Ως αποτέλεσμα της εκτεταμένης επαφής με τα τουρκικά, του πολιτιστικού στιγματισμού και της μετανάστευσης, ωστόσο, η γλώσσα κινδυνεύει πλέον, σύμφωνα με την κ. Σιταρίδου. Σημει΄ψνεται, δε, ότι ένα υψηλό ποσοστό φυσικών ομιλητών στην περιοχή είναι άνω των 65 ετών και λιγότεροι νέοι μαθαίνουν τη γλώσσα.
Πηγή+φωτος: kavalapost.gr