Ο Κώστας Σημίτης μέσα από τα βιβλία του: Εκσυγχρονιστής, οραματιστής, «διαχειριστής»

Ο Κώστας Σημίτης μέσα από τα βιβλία του: Εκσυγχρονιστής, οραματιστής, «διαχειριστής»

Ο θάνατος του πρώην πρωθυπουργού (1996-2004) και πρώην προέδρου του ΠΑΣΟΚ Κώστα Σημίτη, στις 5 Ιανουρίου 2025 σε ηλικία 88 ετών (1936-2025), μας οδηγεί και στα βιβλία του στα οποία διαφυλάσσεται η πολιτική του παρακαταθήκη αλλά και η προσωπική του διαδρομή.

Όπως επισημαίνει στο άρθρο της η Ελένη Κορόβηλα στο bookpress.gr, σίγουρα το πιο προσωπικό βιβλίο του Κώστα Σημίτη (1936-2025) είναι η πολιτική του αυτοβιογραφία. Με τίτλο Δρόμοι ζωής (εκδ. Πόλις, 2015) ο Κώστας Σημίτης, λίγο πριν συμπληρώσει τα 80 του, είχε αποφασίσει να μιλήσει ο ίδιος για τον εαυτό του. Το πόσο προσωπικό είναι το βιβλίο το καταλαβαίνουμε από τη φωτογραφία του εξωφύλλου. Ο Σημίτης όπως δεν τον είχαμε συνηθίσει: Γελαστός, μια ηλιούλουστη μέρα, φορά γυαλιά ηλιού και φωτογραφίζεται έχοντας πίσω του τη θάλασσα.

POLIS SHMITHS DROMOI ZWHSΣτις 658 σελίδες της αυτοβιογραφίας του είναι όλα μέσα: Τα παιδιά χρόνια στον Πειραιά, ο δικηγόρος και πανεπιστημιακός πατέρας, οι σπουδές νομικής στη Γερμανία, η στρατιωτική θητεία, οι σπουδές οικονομικών στο Λονδίνο και η παραμονή του εκεί, η γνωριμία με τη σύζυγό του Δάφνη, το 1961, η σχέση τους, ο γάμος, τα δύο παιδιά, η δικηγορία, ο όμιλος πολιτικής έρευνας Αλέξανδρος Παπαναστασίου, ο αντιδικτατορικός αγώνας, η συμμετοχή στο ΠΑΚ, η αυτοεξορία στη Γερμανία. Και γυρίζοντας σελίδα με τη Μεταπολίτευση, η πορεία του ΠΑΣΟΚ προς την εξουσία, η σχέση με τον Ανδρέα Παπανδρέου, οι θητείες του στα υπουργεία Γεωργίας και Οικονομίας, οι διαφωνίες, οι αποστάσεις, η πολιτική πρόταση του εκσυγχρονισμού, η φθορά του Ανδρέα Παπανδρέου, το Ωνάσειο, η εκλογή του ως νέος πρωθυπουργός το 1996.

Στο βιβλίο, οι αναγνώστες θα βρουν και μια σειρά από φωτογραφίες από το προσωπικό του αρχείο: Με τον αδελφό του Σπύρο, με τη σύζυγό του Δάφνη, με τις κόρες του Φιόνα και Μαριλένα, μικρά κοριτσάκια και μια τρυφερή λεζάντα να συνοδεύει τη φωτογραφία στην οποία τις σηκώνει ψηλά: «Άρση βαρών».

Το βιβλίο «θέλει να συνεισφέρει στη διαμόρφωση μιας πληρέστερης εικόνας της περιόδου από τα μέσα της δεκαετίας του 1960 μέχρι το 1996. Να συμβάλει στην προσπάθεια να ξεπεράσουμε την υστέρησή μας και τις αυταρχικές νοοτροπίες. Περιγράφει την αναζήτηση για περισσότερη ελευθερία, κοινωνική δικαιοσύνη και αυτονομία του πολίτη. Οι αγώνες, οι επιτυχίες και οι αποτυχίες της εποχής εκείνης ανέδειξαν αλήθειες αλλά και εξιδανίκευσαν καταστάσεις. Συγκάλυψαν πραγματικότητες αλλά και επισήμαναν τρωτά σημεία. Προκάλεσαν ερωτηματικά για τις αιτίες και τις συνέπειες των εξελίξεων. Κάθε μαρτυρία βοηθάει να αποτιμήσουμε καλύτερα τα όσα συνέβησαν. Να μάθουμε από το παρελθόν για να σχεδιάσουμε αποτελεσματικά το μέλλον. Αυτή είναι η φιλοδοξία τούτου του βιβλίου» όπως έγραφε στο οπισθόφυλλο.

Το πολυσέλιδο βιβλίο είναι η προσωπική του μαρτυρία για το πώς πορεύτηκε η Ελλάδα από την Κατοχή, τον Εμφύλιο, τα χρόνια της λεγόμενης «καχεκτικής δημοκρατίας», τη δικτατορία ως τη μεταπολίτευση και την οριστική εδραίωση της δημοκρατίας. Χρονολογικά σταματά στο 1996 και δεν καλύπτει την περίοδο που ήταν πρωθυπουργός.

Με την οκταετία αυτή είχε ασχοληθεί στο προγενέστερο βιβλίο του Πολιτική για μια δημιουργική Ελλάδα 1996-2004 (εκδ. Πόλις, 2005).

polis SHMITHS dimiourgiki ellada

«Το βιβλίο αυτό αφορά την προσπάθεια για τον εκσυγχρονισμό της χώρας την περίοδο 1996 – 2004. Αναλύει πολιτικές, εξιστορεί γεγονότα, παρουσιάζει αποτελέσματα, επισημαίνει αδυναμίες και προτείνει κατευθύνσεις για το μέλλον. Ο πολίτης χρειάζεται να ξέρει το χτες για να κρίνει το σήμερα και να καθορίζει τη στάση του αύριο».

Για μια κοινωνία ισχυρή (εκδ. Πλέθρον, 1995)

plethron koinonia isxyri simitis

Το βιβλίο του εκσυγχρονισμού που προηγήθηκε της πρωθυπουργικής θητείας του Κώστα Σημίτη.

«Η μόνη πραγματική εθνική πολιτική σήμερα είναι εκείνη που θα εξασφαλίσει τη διεθνή παρουσία της χώρας σε όλους τους τομείς, η οποία θα έχει στόχο να καταστήσει την Ελλάδα ισχυρή. Η ισχυρή Ελλάδα θα είναι αποτέλεσμα μιας συντονισμένης πολιτικής σε όλους τους τομείς που θα εξασφαλίσει σταθερότητα στην οικονομία, αυτοτροφοδοτούμενη ανάπτυξη, κοινωνική δικαιοσύνη και αλληλεγγύη, ενεργητική διεθνή παρουσία χάρη στην εσωτερική δυναμική της οικονομίας και της κοινωνίας μας, χάρη στην ισχυρή κοινωνία της».

Τα βιβλία-μανιφέστα της «Ισχυρής Ελλάδας»

Το 2002, κι ενώ ήταν στο μέσο της δεύτερης θητείας του, από τις εκδόσεις Καστανιώτη κυκλοφόρησαν έξι (!) βιβλία με σταθερό μοτίβο στον τίτλο την «ισχυρή Ελλάδα», καθένα από τα οποία κάλυπτε έναν διαφορετικό τομέα. Παραθέτουμε, ενδεικτικά, δύο από αυτά.

kastaniotis simitis isxyri elllada kastaniotis gia mia elláda oikonomiká ischyrí kai koinoniká díkaii scaled

Στόχοι, στρατηγική, προοπτικές (εκδ. Πόλις, 2007)

polis stoxoi simitisΕίναι το πρώτο βιβλίο του Κώστα Σημίτη μετά την πρωθυπουργία του. «Στον τόμο αυτό περιέχονται ομιλίες και άρθρα που καλύπτουν το διάστημα 2000-2006. Παρουσιάζουν τους στόχους, τη στρατηγική και τις προοπτικές του προοδευτικού χώρου. Αφορούν τα επίκαιρα προβλήματα της ανάπτυξης, της κοινωνικής δικαιοσύνης και της παρουσίας της Ελλάδας στον κόσμο. Περιγράφουν τις επιλογές που μας προσφέρονται. Αναφέρονται στη σύγκλιση και στην κοινωνία της γνώσης. Είναι κείμενα πολιτικής για μια δημιουργική Ελλάδα», όπως διαβάζουμε στο οπισθόφυλλο.

Η δημοκρατία σε κρίση; (εκδ. Πόλις, 2007)

polis dimokratia se krisi simitis

Το πρώτο βιβλίο που περιλαμβάνει τις σκέψεις του μετά την πρωθυπουργία του και στο οποίο εμφανίζεται η λέξη «κρίση», πριν από την κρίση χρέους, ως πρόβλημα της δημοκρατίας.

«Η δημοκρατία δεν συνίσταται μόνο σε εκλογικές διαδικασίες, κομματικούς ανταγωνισμούς και το κυνήγι της εξουσίας. Έχει προπαντός ηθική διάσταση. Αφορά τον άνθρωπο και την ολοκλήρωσή του, τη χειραφέτησή του από δεσμά, τη διαμόρφωση μιας κοινωνίας ελευθερίας, ισότητας και αλληλεγγύης. Είναι και ο προβληματισμός, οι συζητήσεις, οι αναμετρήσεις για τις αξίες και αρχές της και την εφαρμογή τους, για τη συνεχή βελτίωση της ποιότητάς της, για τους κανόνες που διέπουν την κοινωνική ζωή. Όλα αυτά αποτελούν το ζωντανό περιεχόμενο της δημοκρατίας».

Σκέψεις για μια προοδευτική διακυβέρνηση (εκδ. Πόλις, 2008)

polis skepseis simitis

«Ο προοδευτικός λόγος, ο αριστερός λόγος, ήταν πάντα δημιουργικός λόγος που προέβλεπε, λόγος που σχεδίαζε. Ο προοδευτικός λόγος είναι λόγος που αφορά το μέλλον. Αντιπαρατίθεται, έτσι, σε δυο νοοτροπίες. Η μία καλλιεργεί την κοινωνική απαισιοδοξία υποστηρίζοντας ότι, σ’ έναν κόσμο όπου ήδη τα πράγματα πηγαίνουν άσχημα, η κατάσταση θα επιδεινώνεται όλο και περισσότερο, γιατί οι δυνάμεις του διεθνούς κεφαλαίου καθορίζουν χωρίς αντίλογο το παιχνίδι. Η άλλη υποστηρίζει ότι οι μηχανισμοί της αγοράς είναι το καθοριστικό στοιχείο για την εξέλιξη ο αυτόματος πιλότος της αγοράς είναι εκείνος που κυρίως εγγυάται το καλύτερο αύριο. Και οι δύο αυτές νοοτροπίες αποκλείουν την πιθανότητα να δημιουργηθεί μια σχέση με το μέλλον που θα καθορίζεται από τις ιδέες και τις πρωτοβουλίες της κοινωνίας δεν επιτρέπουν την ελπίδα».

Η τριλογία της Κρίσης

Η συνεισφορά του Σημίτη στην κατανόηση της κρίσης χρέους αλλά και της πολιτικής κρίσης στην Ελλάδα έχει αναπτυχθεί κυρίως σε τρία βιβλία, από το 2009 έως το 2016.

Η κρίση (εκδ. Πόλις, 2009)

polis simitis h krisi

«Κάθε ύφεση μας θυμίζει τους κινδύνους που διατρέχει η κοινωνική μας οργάνωση, όταν δεν υπάρχουν φραγμοί στις επιχειρηματικές πρωτοβουλίες και την επιδίωξη του κέρδους, όταν δεν ελέγχονται οι οικονομικές εξελίξεις και δεν γίνονται αντιληπτές οι ανισότητες που εκτρέφει η κοινωνία. Κάθε κρίση αποτελεί, έτσι, αφορμή για αναθεώρηση αντιλήψεων και θεσμών και για καθιέρωση νέων κανόνων».

Ο εκτροχιασμός (εκδ. Πόλις, 2012)

polis simitis ektroxiasmos

«Στο βιβλίο αυτό προσπάθησα να δείξω ότι η κρίση που συγκλόνισε την Ελλάδα έχει τις ρίζες της στη δομή του πολιτικοκοινωνικού συστήματος και στην υστέρηση της χώρας. Η ένταξη της Ελλάδας στην ΟΝΕ απαιτούσε συνεχείς μεταρρυθμίσεις για την προσαρμογή του τόπου στο νέο περιβάλλον. Οι πολιτικές και κοινωνικές ηγεσίες είτε αντιτάχθηκαν σε αυτές τις μεταρρυθμίσεις είτε ακολούθησαν μια ανεπαρκή πολιτική προσαρμογής. Συνέπεια ήταν να διευρυνθεί η απόσταση της Ελλάδας από τις ανεπτυγμένες χώρες της Ευρωζώνης, επιτείνοντας έτσι τις αρνητικές επιπτώσεις των διαφορετικών επιπέδων ανάπτυξης».

Υπάρχει λύση; (εκδ. Πόλις, 2016)

POLIS SHMITHS YPARHEI LYSH

Το πιο πρόσφατο βιβλίο που φέρει την υπογραφή του Κώστα Σημίτη κυκλοφόρησε το 2016. Πρόκειται για την καταγραφή στο χαρτί μιας συζήτησης με τον δημοσιογράφο Γιάννη Πρετεντέρη. Υπάρχει λύση; (εκδ. Πόλις) είναι το ερώτημα που τίθεται προς τον πρώην πρωθυπουργό σε μια συγκυρία όπου η Ελλάδα βιώνει μία νέα φάση στην κρίση χρέους που την διαχειρίζεται η κυβέρνηση ΣΥΡΙΖΑ-ΑΝΕΛ. Αφετηρία για να τεθεί το ερώτημα ήταν η απόφαση του Eurogroup τον Μάιο εκείνης της χρονιάς ότι «ο σημαντικός βαθμός αβεβαιότητας για τις μακροοικονομικές εξελίξεις στην Ελλάδα δεν του επιτρέπει να αποφανθεί για το τι θα συμβεί στο μέλλον». Ο Σημίτης τοποθετείται για τα λεγόμενα Greek statistics, το «Πρώτη φορά Αριστερά», το ΠΑΣΟΚ και τη σοσιαλδημοκρατία αλλά και για το Brexit που τότε μόλις έχει ψηφιστεί (με οριακή πλειοψηφία) δείχνοντας ότι η ΕΕ οδεύει προς την πρώτη μεγάλη ρωγμή της.

uparxei lusi kwsta simiti

«Η συζήτηση με τον Γιάννη Πρετεντέρη σκοπό έχει να βοηθήσει στην καλύτερη κατανόηση των προβλημάτων. Διαλέξαμε αυτόν τον τρόπο ανταλλαγής απόψεων για να εκφρασθούμε ζωντανά και κατανοητά. Δεν το καταφέραμε, ίσως, πάντα. Η οικονομία και η πολιτική έχουν την ιδιαίτερη γλώσσα τους. Κύριος στόχος μας είναι να προβληματίσουμε. Τα ποικίλα θέματα που αντιμετωπίζει η χώρα δεν θα λυθούν, αν δεν συμβάλλουν στην υπέρβασή τους καλά πληροφορημένοι πολίτες με άποψη και κρίση» έγραφε ο ίδιος ο Κώστας Σημίτης στο οπισθόφυλλο του βιβλίου.

Ένας βιβλιόφιλος πρωθυπουργός και πολιτικός

Καταλήγοντας: Ο Κώστας Σημίτης υπήρξε ο πιο βιβλιόφιλος πρωθυπουργός της Μεταπολίτευσης. Όχι μονάχα έχει συγγράψει πολλά βιβλία ο ίδιος (αρκετά περισσότερα απ’ όσα παραθέτουμε σε αυτό το άρθρο), αλλά ήταν και εντατικός αναγνώστης, κυρίως μη λογοτεχνικών βιβλίων, καθώς και συνομιλητής διανοούμενων και ανθρώπων του βιβλίου. Το Εθνικό Κέντρο Βιβλίου (ΕΚΕΒΙ) ιδρύθηκε μεν το 1994, επί πρωθυπουργίας Α. Παπανδρέου (με τον Θάνο Μικρούτσικο ως υπουργό πολιτισμού), αλλά επί των ημερών του Κ. Σημίτη γνώρισε άνθηση και προικίστηκε με μεγαλύτερους προϋπολογισμούς. Γενικότερα, ήταν ο πρωθυπουργός με τη θετικότερη και βαθύτερη σχέση με τον πολιτισμό, με συχνή παρουσία στη Λυρική Σκηνή, στα θέατρα της Αθήνας, στην Επίδαυρο κ.λπ. Είναι μια πλευρά του που τείνει να ξεχαστεί, αλλά ήταν σημαντική.

kostas dafni simiti

Τέλος, σημαντικότατο ρόλο στη ζωή του και στην προσωπικότητά του έχει παίξει η σύζυγός του, Δάφνη

Πηγή+φωτος: bookpress.gr- Eπιμέλεια Ελένη Κορόβηλα

ΚΑΤΗΓΟΡΙΑ
Μοιραστείτε τό