12 βιβλία για έφηβες, νεαρές και τις… μαμάδες τους

Για έφηβες, νεαρές και τις μαμάδες τους: Μαθαίνοντας για σπουδαίες γυναίκες

Μέρος της σειράς «Το όνομά μου είναι…» των εκδόσεων Ίκαρος που είναι αφιερωμένη σε σημαντικούς Έλληνες λογοτέχνες, το βιβλίο Το όνομά μου είναι… Κική Δημουλά των Νίκου Μαθιουδάκη και Μάνου Μπονάνου συστήνει την πολυβραβευμένη ποιήτρια και ακαδημαϊκό Κική Δημουλά (1931-2020).

Η όμορφη σκληρόδετη έκδοση χωρίζεται σε τέσσερα μέρη, «Ο άνθρωπος», «Ο κόσμος», «Το έργο» και «Η κληρονομιά», σε κάθε ένα από τα οποία δίνονται πληροφορίες για το πρόσωπό της και την καριέρα της, το ύφος, τη γλώσσα, αλλά και το ρεύμα στο οποίο εντάσσεται η ποίησή της. Στο πρώτο μέρος, όπως υποδεικνύει και ο τίτλος της σειράς, η ποιήτρια συστήνεται σε πρώτο πρόσωπο, ενώ σε άλλα σημεία διαβάζουμε τους επαίνους από τους ομοτέχνους της. Η έκδοση συμπληρώνεται από ένα χρονολόγιο της ποιητικής δημιουργίας της, εικόνες και αποσπάσματα ποιημάτων της. Το χαμηλόφωνο και παιγνιώδες ύφος της Δημουλά, οι θεματικές της που αντλούσαν από την καθημερινότητα και τα γυναικεία βιώματα, προσέδωσαν έναν έμφυλο τόνο στο έργο αυτής της ιδιαίτερης δημιουργού και συνέτειναν στη μοναδική δημοφιλία της. Πρόκειται για μια καλή εισαγωγή στο ποιητικό έργο και την προσωπικότητα μιας σπουδαίας γυναίκας.

Γραμμένο με πνευματώδες και ειρωνικό ύφος, μικρό και ευκολοδιάβαστο, το σατιρικό graphic novel Το πρόβλημα με τις γυναίκες (μτφρ. Μαρτίνα Ασκητοπούλου, Στέλα Ζουμπουλάκη, εκδ. Μεταίχμιο) διακωμωδεί τη διαχρονική απουσία γυναικών από την ιστοριογραφία αλλά και τις προκαταλήψεις που σχετίζονταν με την κοινωνική τους ζωή.

Μέσα από παραδείγματα γυναικών που κατάφεραν να ξεφύγουν από την οικιακή σφαίρα, να μορφωθούν και να ξεχωρίσουν στην τέχνη τους, από τη Σάρα Φορμπς Μπονέτα και την Άννα Μαρία φαν Σούρμαν μέχρι τη Μάργκαρετ Μπάλκλυ, η Τζάκι Φλέμινγκ αποδεικνύει ότι οι γυναικείοι αγώνες για ισότητα απαντώνται πολύ πριν το πρώτο φεμινιστικό κύμα. Ταυτόχρονα, η Αγγλίδα σκιτσογράφος αποδομεί τις σεξιστικές απόψεις που διατύπωσαν σπουδαίοι άνδρες, όπως ο Δαρβίνος, ο Ζαν Ζακ Ρουσσώ και πολλοί άλλοι που υπάρχουν στα σχολικά εγχειρίδια μέχρι και σήμερα. Τα σημερινά κορίτσια θα εκπλαγούν από τις στερεότυπες αντιλήψεις που έχτισαν τον κόσμο μας, πολλές από τις οποίες, αν και εκφέρονται από άντρες που ήταν «τέρατα λογικής», στερούνται πάσας λογικής. Παράδειγμα η άποψη ότι μια γυναίκα δεν μπορεί να είναι πολύ έξυπνη γιατί τα χέρια των γυναίκων είναι πολύ… κοντά. Πολύ γέλιο!

Η Μαρία Μοντεσσόρι, η γυναίκα που αμφισβήτησε το παραδοσιακό μοντέλο διδασκαλίας και έφερε με τη μέθοδό της επανάσταση στην Εκπαίδευση, είναι ένα ιστορικό πρόσωπο για το οποίο αξίζει να μάθουν μικροί και μεγάλοι. Η Λάουρα Μπαλντίνι, στο Μαρία Μοντεσσόρι: Δασκάλα μιας νέας εποχής (μτφρ. Πελαγία Τσινάρη, εκδ. Πατάκη) συγκεντρώνει τα κομβικά γεγονότα της ζωής της, ξεκινώντας από τη Ρώμη, το 1896, οπότε η νεαρή Μαρία είχε μόλις αποφοιτήσει από την ιατρική και ήρθε σε επαφή με παιδιά με νοητική αναπηρία.

Βγάζοντάς τα από τον λήθαργο στα οποία τα καταδίκαζε η ψυχιατρική κλινική, τους έδωσε παιχνίδια για να εμπλακούν ενεργά σε μια δραστηριότητα, πρακτική που προανήγγειλε τη χαρά ως θεμέλιο λίθο της εκπαιδευτικής της τακτικής. Φωτίζοντας την προσωπική της ζωή που λίγο έλειψε να σταθεί εμπόδιο στην επαγγελματική της σταδιοδρομία, η μυθοπλαστική βιογραφία της Μοντεσσόρι αναδεικνύει την προσωπικότητα μιας μεγάλης επιστήμονα και πρωτοπόρου.

Η Iστορία των μαθηματικών διακατέχεται από έμφυλη ανισότητα, καθώς όχι απλά έχει παραγκωνίσει τον ρόλο που διαδραμάτησαν οι γυναίκες μαθηματικοί σε αυτήν, αλλά έχει επισκιάσει το έργο τους, προς όφελος και προβολή των ανδρών του χώρου. Ο ομότιμος καθηγητής Μαθηματικής Εκπαίδευσης στο ΕΚΠΑ, Δημήτρης Χασάπης, γράφει το Γυναίκες μαθηματικοί στο περιθώριο της ιστορίας (εκδ. Μεταίχμιο) με ρητό στόχο να αποκατασταθεί αυτή η διαχρονική αδικία της προκατάληψης και αποσιώπησης.

Γράφει για τριάντα πέντε άγνωστες στο ευρύ κοινό πρωτοπόρους μαθηματικούς, τη ζωή, τις συνθήκες εργασίας και τη συμβολή τους στα μαθηματικά. Από τον 4ο αι.μ.Χ και την Πανδροσίωνα μέχρι τον 21ο και την Κόρα Σουζάνα Σαντόσκι, ο Χασάπης παρουσιάζει γυναίκες που έζησαν σε διαφορετικές περιόδους, διαφορετικό θρησκευτικό, πολιτιστικό και γεωγραφικό συγκείμενο αλλά η κάθε μία συνέβαλε καθοριστικά στην εξέλιξη της επιστήμης.

Μυθιστορήματα για έφηβες 15+: Κακοποιητικές σχέσεις, τραύμα, σημαντικές αποφάσεις

Με το Όλα τα μέρη που έκλαψα μπροστά σε άλλους (μτφρ. Αγγελική Κουνάδη, εκδ. Μεταίχμιο), η Χόλι Μπερν καταπιάνεται με τη συναισθηματική βία εντός μιας εφηβικής σχέσης και τις μορφές που μπορεί να λάβει η κακοποίηση πέρα από τη σωματική.

Η Αμελί μετακομίζει με τους γονείς της σε μια νέα πόλη και ερωτεύεται τον Ρις. Παρόλο που αυτός δηλώνει ερωτευμένος μαζί της, εκείνη ξέρει ότι η πραγματική αγάπη δεν πρέπει να πονάει. Μετά τον χωρισμό τους, η Αμελί ανατρέχει στην κοινή τους ιστορία, επισκέπτεται όλα τα μέρη στα οποία βρέθηκαν και ο Ρις την πλήγωνε και ανασκευάζει τη σχέση τους ως τοξική για την ίδια.

Το μυθιστόρημα της Άμπερ Σμιθ, Αυτή που ήμουν (μτφρ. Πηνελόπη Τριάδα, εκδ. Ψυχογιός) είναι ένα σκληρό συγγραφικό ντεμπούτο με αφηγήτρια μια νεαρή επιβιώσασα βιασμού που πασχίζει να βγει από το αδιέξοδο και να βρει τη δύναμη της θεραπείας και του ελέγχου της ζωής της.

Η έφηβη Ίντεν είναι ξαπλωμένη στο κρεβάτι της, αιμορραγώντας, σοκαρισμένη από τη στιγμή που ο αδερφικός φίλος του αδερφού της, ο άνθρωπος που έχει ανοιχτή πρόσκληση για το σπίτι τους, την επισκέφτηκε στο δωμάτιό της. Τρομαγμένη από τις απειλές του και γεμάτη ενοχές, δεν μπορεί να μιλήσει σε κανέναν και αναγκάζεται να μείνει σιωπηλή. Καθώς τα χρόνια περνούν, όλα γύρω και μέσα της αλλάζουν, η ίδια σταματά να είναι η ήσυχη επιμελής μαθήτρια και ξεσπά σε αυτοκαταστροφικές συνήθειες, προκειμένου να θάψει βαθιά το τραύμα που κουβαλά μόνη της.

Η Κάθλιν Γκλάσγκοου συγγραφέας των βιβλίων Ο φίλος μου το σκοτάδι και Διαλυμένο κορίτσι (μτφρ. Άντζη Κουνάδη, εκδ. Μεταίχμιο) επιστρέφει με μια ακόμα ιστορία τραύματος και ευαλωτότητας. Στο Κορίτσι από γυαλί (μτφρ. Άντζη Κουνάδη, εκδ. Μεταίχμιο) η 15χρονη Μπέλα πρέπει να διαχειριστεί τον θάνατο της γιαγιάς της, το διαζύγιο των γονιών της και έναν πρόσφατο χωρισμό.

Αδυνατώντας να τα καταφέρει μόνη της, στρέφεται στο αλκοόλ, προκειμένου να αντεπεξέλθει στην καθημερινότητα, στην πίεση της διατήρησης των καλών βαθμών της και σε όσα αναμένονται από αυτή. Η Γκλάσγκοου καταπιάνεται με το ευαίσθητο θέμα του αλκοολισμού στην εφηβεία, σκιαγραφώντας τις αυτοκαταστροφικές τάσεις, τις δυσκολίες στην απεξάρτηση και το επίπονο ταξίδι της επαναφοράς.

Με το Παραμ… Ιθάκη μιας έφηβης (εκδ. Πατάκης) ολοκληρώνεται το τρίτο μέρος της τριλογίας «Ωδή…σσεια» της Ευαγγελίας Θεοδωρίδου, που παρομοιάζει με ομηρικό έπος την εφηβεία της πρωταγωνίστριάς του.

Η Δάφνη είναι, πλέον, ενήλικη αλλά παραμένει στην Ουμέα της Σουηδίας, ένα μέρος στο οποίο ακόμα δεν νιώθει ότι ανήκει. Φτάνοντας κοντά στην αποφοίτησή της, αυτό που άλλοτε ήταν το όνειρό της, φαντάζει τώρα με εφιάλτη, καθώς δεν ξέρει ακόμα τον επαγγελματικό προσανατολισμό της, τι θα κάνει με τη ζωή της. Μένει μόνο, δηλαδή, να βρει την Ιθάκη της.

Young Adult για νεαρές ενήλικες: Φαντασία, ρομαντισμός και φεμινιστικές αναδιηγήσεις

Σύμφωνα με τη μυθολογία, ο Άδης απήγαγε την Περσεφόνη και την τράβηξε μαζί του στον Κάτω Κόσμο. Η κωμικός και δημιουργός περιεχομένου στο Tik Tok Μπι Φιτζέραλντ αναδιηγείται τον γνωστό μύθο προσφέροντας μια πιο φεμινιστική εκδοχή, που δίνει αυτενέργεια στη βασική του ηρωίδα. Στο Κορίτσι, Θεά, Βασίλισσα (μτφρ. Στεφανία Γεωργάκη, εκδ. Καστανιώτης) η Περσεφόνη πηγαίνει με τη θέλησή της στον Κάτω Κόσμο.

Το κάνει αυτό για να αποφύγει τον προσυμφωνημένο γάμο που ετοίμαζαν γι’ αυτήν οι γονείς της, Δίας και Δήμητρα. Ο Άδης δυσανασχετεί με την παρουσία της, αλλά σταδιακά έρχονται κοντά με έναν κοινό σκοπό, καθώς βλέπουν ότι οι αρχές του πατριαρχικού Ολύμπου περιορίζουν και τους δυο τους σε πολύ συγκεκριμένους ρόλους.

Η τριλογία της Ελληνίδας Κίκας Χατζοπούλου που γράφτηκε στα αγγλικά και κυκλοφόρησε από τον Penguin Random House συνδυάζει στοιχεία φεμινιστικής αναδιήγησης της ελληνικής μυθολογίας με δάνεια από τη λογοτεχνία του φανταστικού και του noir. Στο πρώτο βιβλίο, Νήματα που ενώνουν (μτφρ. Βούλα Αυγουστίνου, εκδ. Πατάκη – διαβάστε εδώ κριτική για το βιβλίο), η συγγραφέας μας σύστησε τον φανταστικό κόσμο της πόλης Αλάντε και των Μοιραΐδων, γυναικών απογόνων των αρχαίων Μοιρών που καθορίζουν τη μοίρα των ανθρώπων. Όπως και το πρώτο, το δεύτερο βιβλίο, Καρδιές που κόβουν (μτφρ. Βούλα Αυγουστίνου, εκδ. Πατάκη) ακολουθεί και πάλι τη δυναμική και έξυπνη Ιώ, τη μικρότερη από τις αδελφές Όρα στην εξιχνίαση ενός νέου μυστηρίου.

Τα μυστικά που αποκαλύπτει η ηρωίδα εμπλέκουν τους θεούς και μοιάζουν πλέον να απειλούν όχι μόνο τους αγαπημένους της αλλά και το μέλλον του κόσμου.

Η Χόλι Μπλακ με τη σειρά της «Η κλεμμένη κληρονόμος» επιστρέφει στο μαγικό σύμπαν του Έλφχεϊμ, όπου εκτυλίσσεται η αγαπημένη τετραλογία των φαν της, Η γενιά του ανέμου. Στο πρώτο μέρος της νέας διλογίας, Η κλεμμένη κληρονόμος (μτφρ. Νοέλα Ελιασά, εκδ. Διόπτρα), πρωταγωνίστρια και αφηγήτρια είναι η Σούρεν, η πραγματική βασίλισσα της Αυλής των Δοντιών, που έχει εξοριστεί στον κόσμο των θνητών, ενώ η μητέρα της, λαίδη Νορ, εξουσιάζει.

Κρυμμένη από όλους για χρόνια, η Σούρεν έχει μάθει να επιβιώνει μόνη της, είναι ανεξάρτητη και ατρόμητη. Όταν ο Πρίγκιπας Όουκ την αναζητά, εμπλέκονται μαζί σε μια αποστολή, που θα καταλήξει σε προδοσία. Κυκλοφόρησε μόλις και το δεύτερο μέρος της διλογίας, Ο θρόνος του αιχμαλώτου (μτφρ. Νοέλα Ελιασά, εκδ. Διόπτρα), με αφηγητή τον Όουκ.

Οι Άθραυστες (μτφρ. Χριστίνα Σωτηροπούλου, εκδ. Κλειδάριθμος) της Εμίλια Χαρτ είναι τρεις γυναίκες που έζησαν σε τρεις διαφορετικές εποχές και βίωσαν διαφορετικού είδους καταπίεση.

Η Άλθα ζει στον 17ο αιώνα και κατηγορείται για μαγεία που οδήγησε στον θάνατο ενός άνδρα, ενώ η Βάιολετ ζει εγκλωβισμένη στην οικογενειακή έπαυλη καθώς μαίνεται ο Β’ Παγκόσμιος Πόλεμος, προσπαθώντας να ανακαλύψει την αλήθεια πίσω από τον θάνατο της μητέρας της. Η Κέιτ, το 2019, δραπετεύοντας από την κακοποιητική της σχέση και το κέντρο του Λονδίνου μετακομίζει σε μια αγροικία που έχει κληρονομήσει. Εκεί, ανακαλύπτει ένα μυστικό που ενώνει με μαγικό τρόπο τις τρεις γυναίκες. Ένα συγκινητικό μυθιστόρημα για τη γυναικεία αλληλεγγύη και τη δύναμη για αντίσταση ως διαγενεακό αγαθό στο βάθος του ιστορικού χρόνου.

* Η ΦΑΝΗ ΧΑΤΖΗ είναι είναι μεταφράστρια, απόφοιτος του Μεταπτυχιακού Προγράμματος Αγγλικών και Αμερικανικών Σπουδών.