Τι είναι και πώς αντιμετωπίζεται η συναισθηματική Υπερφαγία

Η συναισθηματική υπερφαγία έρχεται καθώς μεγαλώνει ο άνθρωπος. Έχετε ποτέ δει υγιή νέα παιδία να τρώνε;

Τρέχουν μετά από ένα πρωινό γεμάτο έντονο παιχνίδι, κάθονται κάτω σε ένα τραπέζι και με φανερή όρεξη τρώνε όσο πραγματικά επιθυμούν. Στη συνέχεια, σηκώνονται και τρέχουν πίσω στο παιχνίδι τους. Τα γεύματα είναι σύντομοι και απαραίτητοι σταθμοί ανάμεσα στο παιχνίδι τους. Το φαγητό έρχεται δεύτερο.

Καθώς αυτοί οι διαισθητικοί καταναλωτές γευμάτων μεγαλώνουν, το φαγητό σταματά να είναι απλά μια ανάπαυλα ανεφοδιασμού. Αρχίζει να εξυπηρετεί πολλούς σκοπούς. Γίνεται το μέσο καθησυχασμού, απόσπασης προσοχής, αναβολής, μουδιάσματος, διασκέδασης, σαγήνης, ανταμοιβής, ακόμα και τιμωρίας.

Η ευθεία σχέση ανάμεσα στην πείνα και το φαγητό της παιδικής ηλικίας, χάνεται στους δαιδαλώδεις διαδρόμους των σκέψεων και των συναισθημάτων, καταλήγοντας συχνά στην Συναισθηματική Υπερφαγία. Στην απουσία ενός ισχυρού συστήματος ικανοτήτων, μέσω των οποίων ένα άτομο μπορεί να καθησυχάζει τον εαυτό του, το φαγητό αποτελεί ένα εύκολα διαθέσιμο υποκατάστατο.

Στην συναισθηματική υπερφαγία το φαγητό παίρνει ρόλο ηρεμιστικού

Υπάρχει ένας μεγάλος αριθμός λόγων, για τους οποίους το φαγητό μπορεί και παίρνει το ρόλο του ηρεμιστικού.

Πρώτα από όλα, μετά την κατανάλωση φαγητού συμβαίνουν σημαντικές βιοχημικές αλλαγές στο σώμα. Εκκρίνονται συγκεκριμένοι νευροδιαβιβαστές στον εγκέφαλο που έχουν σαν συνέπεια την ανακούφιση. Συχνά, αυτός είναι και ο λόγος που οι άνθρωποι στρέφονται στην σοκολάτα. Η κατανάλωση της αυξάνει τα επίπεδα σεροτονίνης και άλλων ουσιών που έχουν ενισχυτικές της διάθεσης ιδιότητες.

Επιπροσθέτως, συγκεκριμένες τροφές είναι πνευματικά συνδεδεμένες με συγκεκριμένα συναισθήματα. Σκεφτείτε για μια στιγμή τα συναισθήματα που εγείρονται όταν λέτε ή οραματίζεστε την λέξη σοκολάτα. Ανυπομονησία, Χαρά, Ευτυχία, Ηρεμία, Έρωτας, Ενοχή. Μπορεί να βιώνετε αυτά τα συναισθήματα μόνο και μόνο επειδή έχετε προγραμματιστεί πως αυτά θα έπρεπε να νιώθετε. Αυτό συμβαίνει γιατί πιθανώς είδατε ή ακούσατε τη λέξη να συνδέεται με αυτό τον τρόπο σε διαφημίσεις ή συζητήσεις.

Το φαγητό είναι επίσης στενά συνδεδεμένο με τον εορτασμό στις περισσότερες κουλτούρες και πολιτισμούς σε όλο τον κόσμο. Όταν γιορτάζουμε, μαζευόμαστε γύρω από ένα τραπέζι, τρώμε και νιώθουμε καλά. Η ανακουφιστική ιδιότητα του φαγητού είναι καταγεγραμμένη στον πυρήνα μας.

Συναισθηματική υπερφαγία: Δεν είμαστε τα μόνα πλάσματα που βρίσκουν ανακούφιση στο φαγητό

Και άλλα ζώα επίσης στρέφονται στο φαγητό για να ρυθμίσουν τα επίπεδα στρες που βιώνουνε.

Για παράδειγμα, τα ποντίκια όταν στα πειραματικά εργαστήρια δέχονται ενέσεις με ορμόνες του στρες, καταναλώνουν σαν απάντηση περισσότερη ζάχαρη. Οι λεγόμενες ανακουφιστικές τροφές είναι γνωστές σε όλους μας. Συγκεκριμένες τροφές λειτουργούν περισσότερο ηρεμιστικά σε σχέση με άλλες, ειδικά αυτές που έχουν υψηλή συγκέντρωση σε λιπαρά και ζάχαρη.

Συχνά οι καθησυχαστικές τροφές είναι πλούσιες σε υδατάνθρακες, οι οποίοι είναι συνδεδεμένοι με την αίσθηση του γεμάτου. Και όταν κανείς νιώθει γεμάτος, νιώθει ανακούφιση. Είναι σαν η σχέση με το κενό, με το άδειο να είναι τρομακτική.

Η τροφή επίσης, αποσπά την προσοχή από αρνητικά συναισθήματα και οτιδήποτε άλλο μπορεί να απασχολεί βασανιστικά έναν άνθρωπο. Όταν εμπλέκεσαι σε μια άλλη δραστηριότητα, όπως είναι το φαγητό, απομακρύνεσαι έστω και παροδικά από την επίγνωση ότι νιώθεις άσχημα, ότι κάτι δεν πάει καλά στη ζωή σου.

Η σύνδεση με την ηρεμιστική ικανότητα του φαγητού είναι παλιά. Aπό τότε που οι γονείς όταν κλαίει ένα μωρό του προσφέρουν ένα μπουκάλι γάλα, για να συνεχιστεί και αργότερα τότε που ένα μπισκότο ή ένα κομμάτι σοκολάτα έρχεται να ανακουφίσει τη στενοχώρια ενός κακού βαθμού, μιας ερωτικής απογοήτευσης κ.ο.κ.

Σπάει ο κύκλος της βαρεμάρας

Το φαγητό έχει επίσης την δύναμη να σπάει τον κύκλο της βαρεμάρας ή στον αντίποδα αυτής τη συνεχή ανάγκη για κίνηση και παραγωγή επιτευγμάτων.

Ιδιαίτερα ευάλωτοι στην Συναισθηματική Υπερφαγία, είναι οι άνθρωποι που κάνουν πολύ συχνά δίαιτες. Το συναισθηματικό φαγητό παρέχει μια περισσότερο άμεση ευχαρίστηση, σε σχέση με έναν περισσότερο μακροπρόθεσμο στόχο να είναι κάποιος υγιής και αδύνατος.

Αποτελεί μια συνήθεια, ένα εύκολο διεγερτικό πάντα διαθέσιμο και ας μην ξεχνάμε πως παίρνει αυτό ο ρόλο μεταξύ άλλων και μέσω του μοντελισμού. Πόσο συχνά άραγε, δεν έχουμε δει την σκηνή σε μια συναισθηματική ταινία, όπου η στενοχώρια ενός χωρισμού συνοδεύεται από μεγάλη κατανάλωση παγωτού; Ξέρετε…. απευθείας από το κουτί με το μεγάλο κουτάλι, ανάμεσα σε αναφιλητά και αναπολήσεις.

Πολλοί άνθρωποι  έχουν επίγνωση  ότι τρώνε σε μια προσπάθεια να γεμίσουν μια τρύπα όχι στο στομάχι τους, αλλά στην καρδιά τους. Τρώμε όταν είμαστε μόνοι, τρώμε όταν τελειώνει μια σχέση, τρώμε όταν είμαστε χαρούμενοι, τρώμε όταν γιορτάζουμε, τρώμε όταν κάποιος πεθαίνει φέρνοντας φαγητό σε αυτούς που πενθούν.

Το φαγητό είναι άρρηκτα συνδεδεμένο με την ζωή μας, με την έννοια του να είναι κάποιος άνθρωπος.  Είναι ένας τρόπος να φροντίσουμε τον εαυτό μας και τους άλλους. Σκεφτείτε όμως, είναι όμως ο μοναδικός;

Το φαγητό δεν εξαφανίζει τον πόνο

Είναι σημαντικό  να καταλάβουμε ότι βάζοντας φαγητό στο στομάχι μας, ποτέ δεν θα εξαφανιστεί το κενό ή ο πόνος στην καρδιά μας. Ποιος πεινάει λοιπόν;

Αυτή η ερώτηση  και η εξάσκηση στην εύρεση των ουσιαστικών απαντήσεων είναι στον πυρήνα της θεραπείας στην Συναισθηματική Υπερφαγία. Με άλλα λόγια, η απόκτηση μιας ενσυνείδητης στάσης απέναντι στην κατανάλωση τροφής.

Δουλεύοντας συνεργατικά, ο Ψυχολόγος και ο Ειδικός Διατροφολόγος θα βοηθήσουν το άτομο που πάσχει από Συναισθηματική Υπερφαγία να κατανοήσει, να αποδεχτεί και να υποδέχεται τα συναισθήματα του ως μη καταστροφικά και παροδικά. Να αποκτήσει αντοχή στα αρνητικά συναισθήματα, να μην φοβάται να τα εκφράσει και να τα εκτονώσει με άλλους περισσότερο παραγωγικούς τρόπους σε σχέση με την υπερκατανάλωση τροφής.

Για παράδειγμα, αντί να πνίξει τον θυμό του στο φαγητό, να δώσει διέξοδο στην αρνητική ενέργεια του θυμού με το να  βγει να τρέξει, να περπατήσει έντονα, να μιλήσει για αυτόν σε φίλους, να αναζητήσει καλούς ακροατές. Κατά συνέπεια, απαιτείται πολύ δουλειά  στο κομμάτι της καλλιέργειας των κοινωνικών δεξιοτήτων, της επικοινωνίας, της επίλυσης προβλημάτων και συγκρούσεων.

Επίσης, συχνά πίσω από τη Συναισθηματική Υπερφαγία βρίσκονται παρελθοντικές τραυματικές εμπειρίες. Εκεί το άτομο θέλει υποστήριξη, ώστε να νιώσει σταδιακά πως είναι εντάξει να αφήσει τον μηχανισμό που μέχρι τότε χρησιμοποιούσε για να επιβιώνει και να τον αντικαταστήσει με ένα άλλο.

Δεν πρέπει να ξεχνάμε ότι το φαγητό, όντως έχει και καταπραϋντικές ικανότητες. Μια ζεστή σούπα τον χειμώνα, ένα δροσερό ρόφημα το καλοκαίρι διεγείρει τις αισθήσεις μας και μας προσφέρει ηρεμία, οργανική και ψυχική.

Δεν θέλουμε να στερήσουμε τον εαυτό μας από αυτό. Θέλουμε να αναζητήσουμε την ισορροπία εκείνη που δεν μετατρέπει το φαγητό σε ένα εθισμό αλλά σε μια γειωτική ενσυνείδητη επιλογή.

Αικατερίνη Παπαθανασίου – Πεχλιβανίδη, Ψυχολόγος

diatrofi.gr