Σχέδιο Νόμου του υπ. Παιδείας για την Ανώτατη Εκπαίδευση «νέοι ορίζοντες»

Ομιλία του Δρ. Ευριπίδη Στ. Στυλιανίδη / Βουλευτή Ροδόπης Νέας Δημοκρατίας- πρώην Υπουργού Παιδείας/ Αναπληρωτή Καθηγητή Ευρωπαϊκού Πανεπιστημίου Κύπρου

 

Βασική Αρχή μιας ώριμης Δημοκρατίας και μιας Ανοιχτής Κοινωνίας δεν μπορεί να είναι άλλη από την κοινωνική κινητικότητα. Η κινητικότητα διασφαλίζεται με τις ίσες ευκαιρίες για όλους ανεξάρτητα από φύλο, θρησκεία, οικονομική και κοινωνική κατάσταση, καταγωγή, πολιτική και ιδεολογική ταυτότητα και γλώσσα.

Ο πιο φτωχός και επαρχιώτης νέος μπορεί να ονειρευτεί την κατάκτηση της κοινωνικής, οικονομικής, επαγγελματικής, ακαδημαϊκής και πολιτικής κορυφής και αντίστοιχα ο πιο πλούσιος, επώνυμος και ευνοημένος οφείλει συνεχώς να επιβεβαιώνει την αξιοσύνη του με αποκλειστικό κριτήριο την εργατικότητα, το ήθος και την αποτελεσματικότητα του.

Σε ένα σύγχρονο δημοκρατικό και φιλελεύθερο πολιτικό και οικονομικό σύστημα, η κορυφή της πυραμίδας δεν πρέπει να θεωρείται ρεζερβέ για κανέναν, από όπου κι αν προέρχεται, όπως κι αν λέγεται, όσα λεφτά κι αν έχει η οικογένεια του. Το ίδιο όμως ισχύει και αντίστροφα, δηλαδή δεν δαιμονοποιείται η επωνυμία, ούτε σπιλώνεται λαϊκίστικα η καταγωγή, όταν επιβεβαιώνεται η πραγματική αξία, το ήθος και η αποτελεσματικότητα του ατόμου.

Στην κακοτράχαλη ελληνική ιστορία που είναι γεμάτη από δοκιμασίες για το λαό μας (πολέμους, προσφυγιά, καταστροφές, χρεοκοπίες και φτώχεια), αποδείχθηκε κατ’ επανάληψη ότι το πιο σίγουρο όχημα ανοδικής κινητικότητας είναι η Παιδεία Αρχών και Αξιών που μπορεί να παρασχεθεί μόνο μέσα από μια σύγχρονη και έξυπνη Εκπαίδευση. Μια εκπαίδευση που θα βελτιώνει τις γνώσεις, θα αναπτύσσει τις δεξιότητες, θα καλλιεργεί τις πνευματικές, ψυχικές και σωματικές αρετές των νέων και κυρίως θα τους ενημερώνει και θα τους προσανατολίζει εύστοχα προς την αγορά εργασίας και τα επαγγέλματα του μέλλοντος.

Η ιδεοληπτική προσέγγιση που καθοδήγησε το δημόσιο διάλογο επί χρόνια υπέρ του κρατικού μονοπωλίου στην Ανώτατη Εκπαίδευση είναι πλέον παρωχημένη, διότι έφερε το ακριβώς αντίθετο αποτέλεσμα καθιστώντας την Ελλάδα μια απομονωμένη νησίδα εκπαιδευτικού αποκλεισμού σε μια δυναμική και ραγδαία αναπτυσσόμενη Ευρωπαϊκή και διεθνή εκπαιδευτική αγορά. Η Ελλάς έχασε εισόδημα για το ΑΕΠ της, χιλιάδες νέα μυαλά και κυρίως την ευκαιρία να πρωταγωνιστήσει διεθνώς ως παγκόσμιο εκπαιδευτικό και πολιτιστικό κέντρο κεφαλαιοποιώντας την ιστορία και τον πολιτισμό της.

Η κατάρρευση αυτής της ιδεοληπτικής εμμονής είναι πλέον ξεκάθαρη. Δεν έχει σημασία αν ο πάροχος των εκπαιδευτικών υπηρεσιών είναι δημόσιος ή ιδιωτικός φορέας, αρκεί να παρέχει ποιοτικές εκπαιδευτικές υπηρεσίες, να είναι προσβάσιμος από όλους ανεξαρτήτως οικονομικής ή άλλης κατάστασης διασφαλίζοντας την ισότητα των ευκαιριών και να οδηγεί στην αγορά εργασίας στοχεύοντας κυρίως στα επαγγέλματα του μέλλοντος.

Αν το σχολείο πρέπει να θέτει τις μαθησιακές βάσεις και να δημιουργεί εθνική και κοινωνική συνείδηση και χαρακτήρα στους μαθητές βοηθώντας τους να ψάξουν τον εαυτό τους και να προσανατολιστούν για το μέλλον τους, τότε το Πανεπιστήμιο είναι αυτό που λειτουργεί ως εργαστήρι προετοιμασίας και ως γέφυρα μετάβασης προς τη νέα αγορά εργασίας και την σύγχρονη κοινωνική πραγματικότητα.

Παρόλα αυτά η Ελλάδα έχει καθυστερήσει χαρακτηριστικά να απαντήσει σε θεμελιώδη διλήμματα που ανακύπτουν στο χώρο της εκπαιδευτικής πολιτικής παραμένοντας φυλακισμένη σε απολύτως ξεπερασμένες συντεχνιακές και ιδεοληπτικές αντιλήψεις που επέβαλε η αριστερά, κάτι που ξαναφάνηκε ξεκάθαρα στην τελευταία Αναθεώρηση του Συντάγματος το 2019 με την εμμονική άρνηση αναθεώρησης του άρθρου 16 για τη παράλληλη λειτουργία μη κρατικών Πανεπιστημίων. Μερικά από τα αναπάντητα διλήμματα είναι:

1. Ποιος αποφασίζει για το αριθμό εισακτέων ανά ειδικότητα και ανά πανεπιστήμιο, ώστε να μη δημιουργείται σε κάποιους κλάδους κορεσμός και σε άλλους έλλειψη ενισχύοντας την ανεργία, την ετεροαπασχόληση ή την αδυναμία στελέχωσης ειδικοτήτων αιχμής;
2. Ποια είναι τα επαγγέλματα του μέλλοντος και ποιος εναρμονίζει σε αυτά την ενημέρωση των υποψηφίων φοιτητών, τα εκπαιδευτικά προγράμματα των πανεπιστημίων και την έρευνα των πανεπιστημιακών δασκάλων;
3. Ποιος διενεργεί την έρευνα στην Ελλάδα, το Πανεπιστήμιο με τη χορηγία της αγοράς ή αγορά με τη στήριξη των πανεπιστημίων;
4. Η αξιοποίηση του επιστημονικού δυναμικού των Πανεπιστημίων με τη δημιουργία καινοτομιών, πατεντών, δια βίου εκπαίδευση στελεχών επιχειρήσεων κλπ ευνοεί μόνο τους ίδιους δημιουργώντας μια απαράδεκτη κλειστή συντεχνία πανεπιστημιακών ή διέρχεται μέσα από το άνοιγμα του πανεπιστημιακού ιδρύματος και το αναβαθμίζει οικονομικά ή στη διεθνή του αξιολογική κατάταξη(ranking);
5. Δεν είναι αντιφατικό από τη μια να απαγορεύεται η δημιουργία ιδιωτικών Πανεπιστημίων στην Ελλάδα και από την άλλη να διευρύνεται συνεχώς και αναγκαστικά η λειτουργία Κολλεγίων ως υπεργολάβων ξένων Ιδιωτικών Πανεπιστημίων συχνά ανεξέλεγκτης ποιότητας, όταν θα μπορούσε με αυστηρά αξιολογικά κριτήρια να απελευθερωθούν ελληνικά κεφαλαία, ισχυρά ελληνικά ιδρύματα ή ομάδες διακεκριμένων επιστημόνων και επιχειρηματιών να επενδύσουν στην Χώρα μας επαναπατρίζοντας μεγάλο μέρος των μυαλών που έφυγαν στο εξωτερικό;

Ο νέος νόμος του Υπουργείου Παιδείας επιδιώκει σαφώς να απαντήσει σε αρκετά από αυτά τα διλήμματα, όσο πιο πειστικά γίνεται. Δεν παύει όμως να τελεί υπό τον καθηλωτικό περιορισμό του άρθρου 16 του Συντάγματος που εμμονικά σε όλες τις πρόσφατες αναθεωρήσεις επέβαλε η αντιπολίτευση. Συγκεκριμένα:

1. Αναδιοργανώνει τη δομή και λειτουργία των ΑΕΙ, ώστε να διέπεται από ευελιξία, προωθεί τη διεπιστημονικότητα και την έρευνα, ενισχύει την κινητικότητα των φοιτητών και την εξωστρέφεια των Ιδρυμάτων, θεσμοθετεί τη λογοδοσία και προάγει την αξιοκρατία στην εξέλιξη του διδακτικού και ερευνητικού προσωπικού, αναβαθμίζει το ρόλο τους στη Δια Βίου Μάθηση.
2. Προστατεύει την ακαδημαϊκή ελευθερία στην πράξη αντιμετωπίζοντας το άσυλο, όχι με τη στενή χωροταξική λογική που εξέθρεψε τη βία στα Πανεπιστήμια, αλλά ως μια αξία που δημιουργεί ένα ενιαίο χώρο ελεύθερης έκφρασης και διακίνησης ιδεών μεταξύ του Πανεπιστημίου και της Κοινωνίας.
3. Εξορθολογίσει, συγχωνεύει, καταργεί ή ιδρύει νέα τμήματα και σχολές ανά την Ελλάδα συνδέοντας τη λειτουργία τους με την Εθνική Αναπτυξιακή Στρατηγική, την περιφερειακή ανάπτυξη και τις ανάγκες της αγοράς εργασίας(άρθρο 5 επ.).
4. Επιτρέπει την ίδρυση Παραρτημάτων στο εξωτερικό( άρθρο 6) και τη λειτουργία κοινών προγραμμάτων με ξένα Πανεπιστήμια, κάτι που ενισχύει την εξωστρέφεια και αναβαθμίζει τη διεθνή κατάταξη των ελληνικών Πανεπιστημίων προωθώντας την Ελληνική Παιδεία.
5. Εναρμονίζονται τα προγράμματα σπουδών με το Ευρωπαϊκό Πλαίσιο Προσόντων και καθίσταται το Πανεπιστήμιο περισσότερο φοιτητοκεντρικό με ειδική μέριμνα για κάθε κατηγορία φοιτητών πχ μαθησιακές και άλλες δυσκολίες, ενώ εδραιώνεται η ψηφιακή Τηλεεκπαίδευση (άρθρο 67). Προάγεται η πρακτική άσκηση επ’ αμοιβή, κάτι που ενισχύει τις ευκαιρίες των οικονομικά ασθενέστερων.
6. Διεθνοποιείται η εκπαιδευτική διαδικασία προσελκύοντας και ξένους φοιτητές με τη δυνατότητα χρήση ξένης γλώσσας, τη δημιουργία διπλών ξενόγλωσσων προγραμμάτων, τη συνεργασία με ιδρύματα της αλλοδαπής, τη λειτουργία διαδραστικών προγραμμάτων σπουδών(άρθρα 101 επόμενα).
7. Προάγεται ο διεπιστημονικός χαρακτήρας των προγραμμάτων σπουδών μέσα από τη συνέργια διαφορετικών εντελώς επιστημονικών κλάδων και θεσμοθετούνται τα διπλά προγράμματα σπουδών, όπως στο εξωτερικό. Ενισχύεται η φοιτητική κινητικότητα που οδηγεί σε πληρέστερη γνωσιολογική προετοιμασία για την αγορά εργασίας(άρθρα 70 επ.)
8. Θεσμοθετείται σύγχρονο πλαίσιο μεταπτυχιακών και διδακτορικών που συνδέονται με τη βιομηχανία. Τα βιομηχανικά διδακτορικά προάγουν την εφαρμοσμένη έρευνα και την παραγωγή καινοτόμων προϊόντων ή υπηρεσιών(άρθρα 90-96).
9. Το Ελληνικό Πανεπιστήμιο εισέρχεται επιθετικά στην Επιμόρφωση και τη Δια Βίου Μάθηση διαχέοντας γνώσεις και ευκαιρίες στην κοινωνία (άρθρα 112 επ.).
10. Οργανώνεται εκ νέου η έρευνα και η καινοτομία.
11. Εκσυγχρονίζεται και ψηφιοποιείται ο τρόπος ανάδειξης του επιστημονικού και ερευνητικού προσωπικού με στόχο την αξιοκρατία και την αντικειμενικότητα.
12. Προωθείται η Τηλεεκπαίδευση και ενισχύεται η φοιτητική μέριμνα, ενώ παράλληλα επιδιώκεται η συστηματική σύνδεση των ΑΕΙ με την πραγματική οικονομία, την κοινωνία, την εθνική στρατηγική και το διεθνές περιβάλλον (άρθρα 206 επ.).
13. Έμφαση δίνεται στα οικονομικά της Εκπαίδευσης, η οποία επιδιώκει πλέον να μη βασίζεται μόνο στους δημόσιους πόρους, αλλά να προσελκύει κονδύλια και από την αγορά λόγω διαφανούς, αποτελεσματικής και ανταποδοτικής διαχείρισης τους. Ιδανικό πεδίο για μια τέτοια συνεργασία είναι κυρίως αυτό της πρωτότυπης έρευνας(άρθρα 267 επ.).
14. Απλουστεύεται, επισπεύδεται και σχεδόν αυτοματοποιείται στο ΔΟΑΤΑΠ η αναγνώριση επιστημονικών τίτλων από ισοτιμημένα ιδρύματα του εξωτερικού, κάνοντας ακόμα ένα βήμα προς την πλήρη εναρμόνιση της ελληνικής ιδιαιτερότητας με τον Εννιαίο Ευρωπαϊκό Χώρο Εκπαίδευσης. Μένει βέβαια ακόμα απόσταση να διανύσουμε, ώσπου να νικήσουμε πλήρως την ελληνική συνταγματική παραδοξότητα. Αυτό που τώρα απαιτείται κατά την ερμηνεία του άρθρου 310 είναι να εφαρμοστεί η Αρχή Συνέχειας του Κράτους και της Ασφάλειας Δικαίου για τις εκρεμμείς υποθέσεις από ισοδύναμα πανεπιστήμια του εξωτερικού καθώς και να αξιοποιηθεί το άρθρο 314 για διακρατικές συμφωνίες τόσο με την Κύπρο όσο και με άλλες Χώρες, όπως οι ΗΠΑ κα.
15. Ιδιαίτερη βαρύτητα δίδεται στην κατάρτιση, τη δια βίου μάθηση και τα σχολεία δεύτερης ευκαιρίας που θεραπεύουν αδικίες του παρελθόντος και δημιουργούν προοπτικές για όλους.
16. Τέλος στηρίζεται η Ορθόδοξη Εκκλησία και γίνεται απολύτως σεβαστή η θρησκευτική ελευθερία των μουσουλμάνων, τόσο στο θέμα του Τεμένους όσο και στο θέμα των Ιεροδιδασκάλων.

Ο νόμος αυτός αποτελεί ένα συνολικό και ολιστικό βήμα προς μια πιο ανοιχτή και ευέλικτη Ανώτατη Εκπαίδευση, προς ένα πανεπιστήμιο που θα συγκοινωνεί λειτουργικά με την κοινωνία και την αγορά και θα συνομιλεί με τον κόσμο που έρχεται. Ο εκσυγχρονισμός όμως και η ανάπτυξη του δημοσίου ελληνικού Πανεπιστημίου δεν αρκούν για να καλύψουν το κενό που δημιουργεί το κρατικό μονοπώλιο. Όσο καθυστερεί η απελευθέρωση των Μη Κρατικών Πανεπιστημίων λόγω Συνταγματικής εμμονής της Αριστεράς, τόσο η Ελλάδα θα απομονώνεται από την γεωμετρικά αναπτυσσόμενη διεθνή εκπαιδευτική αγορά, αιμορραγώντας σε κεφαλαία και κυρίως σε επιστημονικούς εγκεφάλους και ακυρώνοντας το βασικό συγκριτικό πλεονέκτημα του πολιτισμού μας που δεν είναι άλλο από την Παιδεία, γιατί ΟΛΑ ΕΙΝΑΙ ΘΕΜΑ ΠΑΙΔΕΙΑΣ.