Αμφίπολη: Τι μυστικά κρύβει η ζωοφόρος του τύμβου Καστά και γιατί καθυστερεί η έκθεση των ευρημάτων;- Σε ποιον ανήκουν τα οστά που βρέθηκαν στον τάφο;
Με καθυστέρηση η έκθεση των ευρημάτων της ανασκαφής και η πρόταση για δημιουργία ενός μουσείου Τύμβου Καστά
Του Θεόδωρου Αν. Σπανέλη
Τις τελευταίες ημέρες η σχετική με την Αμφίπολη και τον Τύμβο Καστά ειδησιογραφία αφορούσε την οικοδόμηση ενός μουσείου παρουσίασης των εκθεμάτων της ανασκαφής. Μια επέμβαση που χωράει πολύ συζήτηση, καθώς η οικοδόμηση σχεδιάζεται να γίνει δίπλα στον Τύμβο Καστά, σε περιοχή που ακόμη δεν έχει διεξαχθεί ανασκαφή, οπότε κανείς δεν μπορεί να αποκλείσει το ενδεχόμενο να σταματήσουν οι εργασίες και να μην ολοκληρωθούν ποτέ, λόγω των νέων ευρημάτων που θα ανακύψουν. Κανείς δεν παραβλέπει την ανάγκη να δημιουργηθεί ένα Μουσείου Τύμβου Καστά, στο οποίο θα εκτεθούν τα ευρήματα της ανασκαφής και φυσικά στην ουσία η συζήτηση αφορά το κεφάλι της Σφίγγας, τα φτερά των Σφιγγών, την μαρμάρινη πόρτα του ταφικού θαλάμου – την μεγαλύτερη που έχει βρεθεί και φυσικά την γραπτή ζωφόρο με το πλήθος πληροφοριών που έχει διασώσει στις παραστάσεις και οι οποίες, μετά την συντήρηση είναι σε μεγάλο βαθμό δυνατό να αναγνωστούν, σύμφωνα με πληροφορίες του xronometro.com
Βέβαια, η ανέγερση ενός νέου χώρου έκτασης σχεδόν 900 τ.μ., όπως σχεδιάζεται, ακόμη και σε υπόσκαφο οικοδόμημα θα απαιτήσει αρκετά χρόνια και το ερώτημα είναι για ποιό λόγο, μέχρι τότε, δεν προχωράει η έκθεση τουλάχιστον της γραπτής ζωφόρου στο υφιστάμενο αρχαιολογικό μουσείο Αμφίπολης,- δίπλα στο κεφάλι της Σφίγγας, καθώς είναι συγκλονιστικά τα ευρήματα που υπάρχουν! Τα περισσότερα από τα συμπεράσματα της μελέτης της ζωφόρου έχουν παρουσιαστεί από τον αρχιτέκτονα, μελετητή και αναστηλωτή του Τύμβου Καστά Μιχάλη Λεφαντζή το 2016. Ως εκ τούτου υπάρχει η μελέτη στην οποία θα μπορούσε να στηριχθεί η παρουσίαση της γραπτής ζωφόρου στο κοινό.
Το νέο μουσείο Καστά
Σύμφωνα με τα όσα έγιναν γνωστά, πολύ κοντά στον άξονα του ταφικού μνημείου θα ξεκινάει μια διαδρομή που θα οδηγεί στο νέο μουσείο Καστά, το οποίο θα είναι υπόσκαφο και θα χωροθετηθει ανατολικά της εισόδου του μνημείου, στο χώρο που βρίσκεται υπό απαλλοτρίωση. Βέβαια αναμένονται σημαντικές καθυστερήσεις στην διαδικασία της απαλλοτρίωσης, καθώς έχουν κατατεθεί ενστάσεις και κανείς δεν μπορεί να προσδιορίσει το πότε θα τελεσιδικήσουν για να προχωρήσει η ενοποίηση του χώρου.
Η πρόταση για την δημιουργία ενός νέου μουσείου προέρχεται από την αρμόδια εφορεία αρχαιοτήτων Σερρών και η σχετική μελέτη κατατέθηκε στο Κεντρικό Συμβούλιο Μουσείων.
Αυτό το διάστημα, παράλληλα με τις άλλες εργασίες που γίνονται στον ταφικό μνημείο, κύρια αναστηλωτικού χαρακτήρα και διευκόλυνσης της επισκεψιμότητας, εκπονείται ευρύτερο έργο με τίτλο «Υποδομές υποδοχής επισκεπτών μνημείου Καστά Αμφίπολης», με σκοπό να υπάρχουν χώροι υποδοχής και αναμονής των επισκεπτών, καθώς η κάθε ομάδα που θα εισέρχεται στο μνημείο δεν θα ξεπερνάει τα 5 άτομα.
Το προτεινόμενο κτήριο όπως αναφέραμε χωροθετειται εντός των υπό απαλλοτρίωση εκτάσεων της Ζώνης Β2 Προστασίας του αρχαιολογικού χώρου και ιστορικού τόπου του όρους Παγγαίου.
Με κοινή απόφαση του Υπουργού Πολιτισμού και του κατά περίπτωση αρμόδιου Υπουργού, θα καθοριστούν ειδικοί όροι δόμησης, οι χρήσεις γης, οι επιτρεπόμενες δραστηριότητες, καθώς και η δυνατότητα και οι προϋποθέσεις συνέχισης της λειτουργίας υφιστάμενων νόμιμων δραστηριοτήτων που αφορά κύρια τις γεωργικές εκμεταλλεύσεις.
Το νέο κτίριο προτείνεται να περιλαμβάνει εκθεσιακό χώρο, αίθουσα προβολών, χώρο υποδοχής επισκεπτών (εκδοτήριο εισιτηρίων, αναμονή επισκεπτών, χώρους υγιεινής (WC ανδρών, γυναικών και ΑμεΑ), κυλικείο, αποθήκη, χώρο Η/Μ εγκαταστάσεων και στοά (ημιυπαίθριος χώρος). Το μεικτό εμβαδόν του νέου κτηρίου θα ανέρχεται στα 840,00τ.μ., σύμφωνα με τον πίνακα του κτιριολογικού προγράμματος της ΕΦΑ Σερρών. Η Αίθουσα αρχαιολογικών ευρημάτων θα είναι 220,00τ.μ. και η Αίθουσα προβολών 150,00τ.μ.
Ο αντίλογος στα παραπάνω είναι κατά πόσο συνάδει με τον χώρο ένα τόσο μεγάλο κτήριο, όταν οι βασικές ανάγκες θα μπορούσαν να καλυφθούν με ένα κτήρια 100 – 150 τ.μ., ενώ το δεύτερο ζήτημα αφορά τους χρόνους ολοκλήρωσης του έργου και τρίτο και ίσως πάρα πολύ σημαντικό, είναι το γιατί δεν υπάρχει καμία πρόβλεψη για έκθεση της γραπτής ζωφόρου στο υφιστάμενο αρχαιολογικό μουσείο Αμφίπολης, μέχρι να ολοκληρωθούν οι εργασίες στον Τύμβο Καστά; Μια τέτοια εξέλιξη θα προκαλούσε μια σημαντική αύξηση της επισκεψιμότητας στο μουσείο, αλλά θα τροφοδοτούσε και με σημαντικό υλικό την μεγάλη δημόσια συζήτηση που από το 2014 είναι σε εξέλιξη, για την ταυτότητα του μνημείου.
Η ζωφόρος και τα νέα ευρήματα
Το 2016 στο ΑΕΘΜ ο αρχιτέκτονας Μιχάλης Λεφαντζής παρουσίασε για πρώτη φορά μια αναλυτική περιγραφή της γραπτής ζωφόρου, επισημαίνοντας ότι τα επτά τμήματα της ζωφόρου τοποθετήθηκαν μετά τις αρχιτεκτονικές παρεμβάσεις για την τοποθέτηση της μαρμάρινης θύρας και είναι σε κατεύθυνση από Ανατολή προς δύση, με διαφορετικό ύψος μεταξύ τους. Τα επτά τμήματα της ζωφόρου βρέθηκαν στην ανατολική πλευρά του τρίτου θαλάμου και έχουν ύψος 25 εκ στην ανατολική και 20 στην δυτική πλευρά. Η τοποθέτηση τους και οι οικοδομικές επεμβάσεις αξίζει να σημειώσουμε ότι έγιναν την τελευταία 20ετία του 4ο αιώνα και επίσης αυτή την περίοδο, έχουμε και το άνοιγμα του κιβωτιόσχημου τάφου του τέταρτου θαλάμου που μέχρι τότε, είχε μόνο δευτερογενείς τελετουργικές ταφές αλλά και άλλα. Ο μοναδικός ολοκληρωμένος σκελετός ήταν αυτός της 60χρονης γυναίκας που ρίχθηκε στο όρυγμα, ακολούθησε επίχωση μέχρι το επίπεδο του πώρινου δαπέδου και σφράγιση του χώρου του τετάρτου θαλάμου, με την μαρμάρινη θύρα.
Στην γραπτή ζωφόρο πρωταγωνιστούν δελφικοί τρίποδες, ανάμεσα στις άλλες παραστάσεις, τα οποία υποδηλώνουν την χρήση του χώρου ως ηρώου και χρηστηρίου δηλαδή ως ένας χώρος στον οποίο θα λειτουργούσε μια σημαντική ιέρεια και διέθετε δευτερογενείς ταφές με σκοπό την χρησμοδοσία. Σήμερα η γραπτή ζωφόρος έχει καθαριστεί και έχει μελετηθεί με διάφορες μεθόδους αποτύπωσης και έχουν αναδειχθεί και νέα στοιχεία. Για παράδειγμα για χρόνια υπήρχε μια διχογνωμία αν το ζώο που αποτυπώνεται στην αρχή της παράστασης είναι κριάρι ή ταύρος. Τελικά δόθηκε η απάντηση ότι όχι μόνο είναι ταύρος αλλά φέρει και χρυσό ηλιακό δίσκο κρεμασμένο στο στήθος του.
Με τα μέχρι τώρα γνωστά δεδομένα η γραπτή ζωφόρους αποτυπώνει τη ζωή ενός ήρωα με μάχες και νίκες. Περιγράφονται επίσης δυο ταφές για δυο ήρωες που πέρασαν την διαδικασία του αφιηρωϊσμού. Η παράσταση ξεκινάει με μια σφίγγα με ανοιχτά φτερά, στην συνέχεια ο ταύρος με τον ηλιακό δίσκο, μια υδρία και μια νίκη επάνω σε μια λέμβο με πηδάλιο, ένα τρίποδα, ξανά μια νίκη στην πλώρη μιας λέμβου, Μακεδόνες ιππείς με κράνος, παραδίπλα αφημένα όπλα με κράνος σε μεγάλο μέγεθος, ακολουθεί ένας πύργος οχύρωσης και δίπλα μια φαρέτρα και όπλα που τα φυλάει μια σφίγγα, μετά παρουσιάζεται ένα τοπίο με τον αφιηρωισμένο νεκρό και η δεύτερη ταφή και συνοδεύεται από μια πομπή ιππέων με Μακεδόνες και Πέρσες. Η παράσταση είναι μοναδική και ίσως η πρώτη του είδους της.
Το σημαντικό είναι ότι στην συνέχεια η παράσταση εμφανίζει και ένα δεύτερο νεκρό επάνω σε νεκρική κλίνη με ένα κόκκινο μανδύα από κάτω, γεγονός που παραπέμπει σε βασιλιά, εκ νέου όπλα και αντικείμενα του δεύτερου νεκρού, ενώ ακολουθούν παραστάσεις κατεστραμμένες και δυο παραστάσεις που ερμηνεύονται ως ο Ύπνος και ο Θάνατος δίπλα σε ένα δελφικό τρίποδα, στην συνέχεια έχουμε μια παράσταση με την αποθέωση και του δεύτερου νεκρού και τον ίδιο να κάθεται μαζί με τους θεούς επάνω στον Όλυμπο!!! Ποιοι είναι οι δυο νεκροί ο Αλέξανδρος με του Ηφαιστίωνα; Πολύ πιθανό όπως θα δούμε και στην συνέχεια της έρευνας.
Τα οστά θα εκτεθούν;
Το επόμενο μεγάλο ανοιχτό ζήτημα είναι και το τι γίνεται με τα οστά που βρέθηκαν στον τέταρτο θάλαμο του Τύμβου Καστά. Από το 2015 έχει σταματήσει κάθε προσπάθεια μελέτης και αν έχει γίνει η παραμικρή έρευνα δεν έχει ανακοινωθεί απολύτως τίποτα, ενώ σε εκκρεμότητα παραμένει και το ζήτημα του γιατί δεν γίνεται μια εξέταση DNA των οστών για να φανεί τυχόν συσχέτιση μεταξύ τους, αλλά και με τα αντίστοιχα οστά που βρέθηκαν στον φερόμενο ως τάφο του Φιλίππου Β’ στις Αιγές.
Επιπλέον, το ζήτημα είναι γιατί δεν υπάρχει καμία πρόβλεψη έκθεσης των οστών σε δημόσια θέα στο μουσείο ή στο καινούργιο μουσείο που σχεδιάζουν να οικοδομήσουν στο χώρο του Τύμβου. Εξάλλου δεν θα είναι η πρώτη φορά έκθεσης οστών, απλά να θυμίσουμε ότι και στο αρχαιολογικό μουσείο Φιλίππων υπάρχει η σύνθεση ενός σκελετού σε ένα αρχαίο τάφο.
Ένα από τα επόμενα ζητήματα που θα εξεταστούν είναι η ανάλυση του ταφικού ορύγματος και του τι βρέθηκε αφού δίνει επιπλέον στοιχεία για το ποιοι ήταν θαμμένοι εκεί!
Πηγή: xronometro.com