Διάστημα: Ποιο είναι το πιο μακρινό πράγμα που μπορούμε να δούμε στο σύμπαν;

Για το μάτι μας ο νυχτερινός ουρανός είναι γεμάτος με πάνω από 9.000 φωτεινά σημεία. Το μάτι μας όμως μπορεί να δει μόνο ένα πολύ μικρό κλάσμα από την απεραντοσύνη του Σύμπαντος. Ποιο είναι όμως το πιο μακρινό πράγμα που έχει δει ο άνθρωπος;

Το πλησιέστερο ορατό αστρικό σύστημα είναι το Άλφα του Κενταύρου, που απέχει από εμάς 4.25 έτη φωτός. Το πιο κοντινό αστέρι αυτού του συστήματος είναι το Proxima Centauri, όμως είναι ένας κόκκινος νάνος και για αυτό τον λόγο φαίνεται πολύ αμυδρά χωρίς τηλεσκόπιο.

Το πιο μακρινό αστέρι που είναι ορατό με γυμνό μάτι είναι το V762 Cas, ένα μεταβλητό άστρο που βρίσκεται σε απόσταση 16.000 ετών φωτός. Αυτό το άστρο είναι πιθανόν 100.000 φορές πιο φωτεινό από τον Ήλιο και πρακτικά αυτή είναι η απίστευτη απόσταση που μπορεί να δει το ανθρώπινο μάτι, σε βραδινό ουρανό και σε ιδανικές συνθήκες.

Τα αστέρια που μπορούμε να δούμε χωρίς τηλεσκόπιο έχουν πολλή μεγαλύτερη μάζα από τον ήλιο. Αστέρια σαν τον δικό μας ήλιο ή μικρότερα, έχουν πολύ αμυδρό φως για τις τεράστιες αποστάσεις τους σύμπαντος, κάτι που τα καθιστά αόρατα στο ανθρώπινό μάτι, όταν είναι πολύ μακριά από εμάς.

Σε αυτή την απόσταση μέχρι τον V762 Cas, υπάρχουν 9.000 ορατά αστέρια και 1.000.000 αόρατα.

Μπορεί ο V762 Cas να είναι το πιο μακρινό αστέρι που μπορούμε να δούμε με γυμνό μάτι,  δεν είναι όμως το πιο μακρινό αντικείμενο που μπορούμε να δούμε χωρίς τηλεσκόπιο. Ο τίτλος του πιο μακρινού “αντικειμένου” πηγαίνει στον γαλαξία της Ανδρομέδας, που περιέχει πάνω από ένα τρισεκατομμύριο αστέρια. Όταν κοιτάμε την Ανδρομέδα, βλέπουμε το φως που ξεκίνησε το ταξίδι του πριν από 2.5 εκατομμύρια χρόνια.

Ορισμένες λάμψεις και εκρήξεις εκτινάσσονται σε απίστευτα επίπεδα φωτεινότητας, καθιστώντας τις προσωρινά ορατές ακόμη και σε ακραίες αποστάσεις. Για παράδειγμα, το 2008, η έκρηξη ακτίνων γάμμα GRB 080319B ήταν ορατή με γυμνό μάτι για περίπου 30 δευτερόλεπτα, παρά το γεγονός ότι έπεσε σε απόσταση 7,5 δισεκατομμυρίων ετών φωτός μακριά. Αυτό σημαίνει ότι όταν το φως αυτής της έκρηξης ακτίνων γάμμα ξεκίνησε για πρώτη φορά το ταξίδι του, το ηλιακό μας σύστημα δεν είχε καν σχηματιστεί ακόμα.

Με το πρώτο αστρονομικό τηλεσκόπιο του Γαλιλαίου στις αρχές του 1600, το σύμπαν ξεδιπλώθηκε μπροστά μας. Τα τηλεσκόπια μας επιτρέπουν να δούμε αυτά τα αμυδρά αντικείμενα του νυχτερινού ουρανού, επειδή μπορούν να συλλέξουν περισσότερο φως από τα πιο μακρινά αντικείμενα, μεγεθύνοντας παράλληλα τις εικόνες.

Ακόμα και με τα μεγαλύτερα τηλεσκόπια στην Γη και το διάστημα, με τις πιο ολοκληρωμένες έρευνες, καταφέραμε να χαρτογραφήσουμε λιγότερο από το 3% όλων των άστρων του Γαλαξία μας και λιγότερο από το 1% των γαλαξιών στο παρατηρήσιμο σύμπαν. Οι πιο μακρινοί γαλαξίες είναι ακόμα μη παρατηρήσιμοι από εμάς, γιατί είναι πολύ αμυδρό το φως τους και τρομερά μικροί για να τους εντοπίσουμε.

Όμως η φύση μας έχει χαρίσει ένα τέχνασμα που μπορούμε να χρησιμοποιήσουμε για να δούμε πιο μακριά στο Σύμπαν. Όταν το φως από ένα πολύ μακρινό αστέρι διέρχεται από ένα τεράστιο σμήνος γαλαξιών, η βαρύτητα αυτού του σμήνους μπορεί να μεγεθύνει δραματικά την εικόνα. Σε ορισμένες περιπτώσεις η μεγέθυνση φτάνει τις 10.000 φορές ή και περισσότερο.

Μέσω αυτού του τεχνάσματος που ονομάζουμε βαρυτικό φακό, οι αστρονόμοι μπόρεσαν να ανιχνεύσουν το πιο μακρινό αστέρι, που ονομάζεται Earendel (ναι το όνομα είναι αναφορά στον άρχοντα των δαχτυλιδιών),  που βρίσκεται σε απόσταση 28 δισεκατομμύρια έτη φωτός μακριά. Αυτό το αστέρι δημιουργήθηκε μόλις 900 εκατομμύρια χρόνια μετά την Μεγάλη Έκρηξη, κάτι που το φέρνει πολύ κοντά στα πρώτα αστέρια που δημιουργήθηκαν στο Σύμπαν.

Χρησιμοποιώντας μια παρόμοια τεχνική βαρυτικού φακού, οι αστρονόμοι χρησιμοποίησαν το διαστημικό τηλεσκόπιο James Webb για να μετρήσουν με ακρίβεια την απόσταση από τον JADES-GS-z13-0 , τον πιο μακρινό γνωστό γαλαξία. Αυτή τη στιγμή βρίσκεται σε απόσταση 33,6 δισεκατομμυρίων ετών φωτός μακριά και σχηματίστηκε όταν το σύμπαν μας ήταν μόλις 400 εκατομμυρίων ετών.

Και κάπου εδώ σταματάει η ικανότητά μας να δούμε αντικείμενα στο ορατό φως. Όμως η τεχνολογία μας επιτρέπει να βλέπουμε και σε άλλα μήκη κύματος. Το σύμπαν είναι πλημμυρισμένο από την λάμψη του κοσμικού υπόβαθρου μικροκυμάτων, του οποίου το φως δημιουργήθηκε όταν το σύμπαν ήταν 380.000 ετών και μετατράπηκε από πλάσμα σε ουδέτερο αέριο. Αυτό το φως έχει εμποτίσει το σύμπαν από τότε και βρίσκεται σχεδόν στην άκρη του παρατηρήσιμου σύμπαντος.

Οι αστρονόμοι εικάζουν πως υπάρχουν και άλλα σήματα που προέρχονται από πολύ παλιότερα, απλά μέχρι σήμερα δεν έχουμε βρει τον τρόπο να τα εντοπίσουμε και να τα δούμε. Για παράδειγμα, οι διεργασίες της Μεγάλης Έκρηξης δημιούργησαν τα νετρίνα, τα οποία ήδη προσπαθούμε να εντοπίσουμε και να κατανοήσουμε καλύτερα. Παράλληλα, στο πρώτο δευτερόλεπτο από την Μεγάλη Έκρηξη, πιθανότατα υπήρχε κατακλυσμός από βαρυτικά κύματα. Ήδη έχει προταθεί η αποστολή Big BanG Observer, με σκοπό να πιάσουμε αυτά τα αμυδρά ίχνη του υπολειπόμενου σήματος. Αν τα καταφέρουμε θα δούμε το πιο μακρινό πράγμα που έχουμε δει ποτέ. Την Μεγάλη Έκρηξη!

Πηγή: techmaniacs.gr