Γεωπολιτικές πτυχές μιας βασιλικής κηδείας

Γεωπολιτικές πτυχές μιας βασιλικής κηδείας

Παύλος Χριστόπουλος

Τις τελευταίες δέκα ημέρες το Ηνωμένο Βασίλειο βρέθηκε στο κέντρο του κόσμου, όπως και τον 19ο και τις αρχές του 20ού αιώνα, όταν η Βρετανική Αυτοκρατορία αποτελούσε μια παγκόσμια υπερδύναμη. Στην κηδεία της βασίλισσας Ελισάβετ τίποτα δεν είχε αφεθεί στην τύχη. Οι προσκλήσεις, η άφιξη των αντιπροσωπειών, η μεταχείρισή τους, η θέση τους στην τελετή της κηδείας, δεν ήταν καθόλου τυχαίες. Αντανακλούσαν την πολιτική εγγύτητα και διπλωματική ψυχρότητα στις σχέσεις διαφόρων χωρών με το Ηνωμένο Βασίλειο.

 

ΟΙ ΑΠΟΚΛΕΙΣΜΟΙ ΚΑΙ ΟΙ ΔΥΣΚΟΛΕΣ ΠΕΡΙΠΤΩΣΕΙΣ

Η γεωπολιτική σημασία της τελετής της κηδείας επέβαλε αποκλεισμούς. Στις 8 Σεπτεμβρίου, με την είδηση του θανάτου της Ελισάβετ, ο Ρώσος πρόεδρος Βλαντιμίρ Πούτιν ανακοίνωσε αμέσως ότι δεν θα παρευρεθεί στην κηδεία της. Μόνο αργότερα ήρθε η είδηση από τα Ανάκτορα του Μπάκιγχαμ ότι η βρετανική κυβέρνηση απαγόρευσε επίσημα τη Ρωσία από τις προσκλήσεις στην κρατική τελετή της κηδείας. Το ίδιο ίσχυσε για τη Λευκορωσία, τη σύμμαχο της Ρωσίας στη σύγκρουση στην Ουκρανία και για τη Βιρμανία, λόγω των εξελίξεων μετά το τελευταίο στρατιωτικό πραξικόπημα. Πολύ πιο διπλωματική ήταν η κίνηση με το Ιράν: οι αρχές της Τεχεράνης είχαν προσκληθεί επίσημα, αλλά σε επίπεδο πρέσβη. Το μήνυμα είναι διπλό: η Ισλαμική Δημοκρατία πληρώνει το τίμημα για τη γενική τάση όσον αφορά τα ανθρώπινα δικαιώματα και τις συνεχείς διπλωματικές απειλές για την πυρηνική ενέργεια, αλλά για τον ίδιο λόγο δεν μπορούσε να αποκλειστεί το καθεστώς της Τεχεράνης, το οποίο, τις τελευταίες εβδομάδες, έχει αναλάβει μεγαλύτερη διπλωματική πρωτοβουλία.

Στους αποκλεισμένους, προστέθηκαν εκπρόσωποι όχι μόνο της κυβέρνησης, αλλά και διπλωμάτες χωρών που βρίσκονται υπό καθεστώς κυρώσεων από τη Δύση όπως το Αφγανιστάν, η Συρία και η Βενεζουέλα. Η συμμετοχή, ωστόσο, επετράπη στη Νικαράγουα και τη Βόρεια Κορέα, αν και ήταν περιορισμένη σε επίπεδο πρεσβευτών. Η Κούβα κήρυξε επίσημο πένθος και εκπροσωπήθηκε στο Λονδίνο από τον αντιπρόεδρο Σαλβαντόρ Βαλντές. Η Αβάνα θεωρεί ότι η Ελισάβετ συνέβαλε στη βελτίωση των σχέσεων των δύο χωρών.

Για τον πρόεδρο της Βραζιλίας, η οποία κήρυξε επίσημο πένθος, Ζαΐρ Μπολσονάρο, η κηδεία πρόσφερε την ευκαιρία να παρουσιαστεί στην παγκόσμια σκηνή, αφού τις τελευταίες εβδομάδες, βρίσκεται εν μέσω μιας βαθιά διχαστικής προεκλογικής εκστρατείας.

Οι σχέσεις του Λονδίνου με τη Σαουδική Αραβία είναι προβληματικές. Ο διάδοχος ─και de facto μονάρχης─ Μοχάμεντ Μπιν Σαλμάν ήταν προσκεκλημένος αλλά δεν παρευρέθηκε στην κηδεία. Υπήρξαν πολλές αντιδράσεις από οργανώσεις ανθρωπίνων δικαιωμάτων για τη δολοφονία του δημοσιογράφου Τζαμάλ Κασόγκι το 2018. Η Σαουδική Αραβία εκπροσωπήθηκε αντ’ αυτού από τον πρίγκιπα Τουρκί Μπιν Μοχάμεντ αλ Σαούντ που είναι μέλος του υπουργικού συμβουλίου από το 2018. Είναι ανιψιός του εκλιπόντος βασιλιά Φαχντ και είναι μέρος της νέας γενιάς που έφερε στην εξουσία ο Μοχάμεντ Μπιν Σαλμάν.

Περίπλοκη ήταν και η κατάσταση που αφορούσε την πρόσκληση προς τις αρχές του Πεκίνου. Τις τελευταίες ημέρες, σε μια αντιπροσωπεία της κινεζικής κυβέρνησης απαγορεύτηκε από τις αρχές της Βουλής των Κοινοτήτων να παραστεί στην αγρυπνία για τη βασίλισσα Ελισάβετ στο Westminster Hall. Τελικά ο Σι Τζινπίνγκ προσκλήθηκε, μια επιλογή που επικρίθηκε πολύ από ορισμένους βουλευτές για την υπόθεση των Ουιγούρων. Αλλά αυτή δεν ήταν σε καμία περίπτωση η στιγμή να εκνευριστεί η Κίνα, εν μέσω των σχέσεων που διαμορφώνονται με τη Δύση και τη Ρωσία. Τελικά, βρέθηκε κάποια αξιοπρεπής λύση: η κινεζική κυβέρνηση επιβεβαίωσε ότι ο αντιπρόεδρος Γουάνγκ Κισάν θα παρευρεθεί στην κηδεία.

Δεν έλειψαν οι προσκλήσεις που κατακλύζονταν από αποδοκιμασίες και επικρίσεις, καθώς και περιπτώσεις παραβίασης του πρωτοκόλλου. Ο Αρμένιος πρόεδρος Βαχάγκν Χατσατουριάν αναστάτωσε τα βρετανικά ταμπλόιντ όταν εθεάθη να ποζάρει για μια φωτογραφία που τραβήχτηκε μπροστά από το φέρετρο της βασίλισσας. Η Daily Mail χλεύασε τον «αντάρτη» πρωθυπουργό της Αντίγκουα και Μπαρμπούντα, Γκαστόν Μπράουν, ο οποίος έσφιξε το χέρι του βασιλιά Κάρολου, στα Ανάκτορα του Μπάκιγχαμ λίγες μέρες αφότου ξεκίνησε εκ νέου τις διαδικασίες για δημοψήφισμα για να αποφασίσει αν θα μετατρέψει τη χώρα του σε δημοκρατία. Ο πρωθυπουργός της Τζαμάικα, που επίσης επιθυμεί να απομακρυνθεί από την Κοινοπολιτεία, Άντριου Χόλνες, παρευρέθηκε επίσης στην κηδεία.

 

Η ΔΥΣΗ ΚΑΙ Η ΚΟΙΝΟΠΟΛΙΤΕΙΑ

Προφανώς, αναμένονταν και παρέστησαν οι χώρες που έχουν πρωταγωνιστικό ρόλο στα θέματα της Κοινοπολιτείας, που τα τελευταία χρόνια βρίσκεται σε αναβρασμό εν μέσω σκανδάλων και δυσαρέσκειας. Ηγέτες από όλη την πρώην Βρετανική Αυτοκρατορία έδωσαν το παρόν, όπως ο Αυστραλός πρωθυπουργός Άντονι Αλμπανέζε, καθώς και η πρωθυπουργός της Νέας Ζηλανδίας Τζασίντα Άρντερν. Τόσο η Αυστραλία, όσο και η Νέα Ζηλανδία έχουν ανακοινώσει ότι θα υπάρξουν στο μέλλον δημοψηφίσματα για την αποχώρηση των δύο χωρών από την Κοινοπολιτεία.

Ο Άντονι Αλμπανέζε, ο Αυστραλός Πρωθυπουργός, διόρισε έναν βοηθό υπουργό για τη Δημοκρατία, τον βουλευτή Μάθιου Τζέιμς Τιστλεγουέιτ, πρωταγωνιστή της εκστρατείας του 1999 για το δημοψήφισμα που έληξε με την ήττα της ρεπουμπλικανικής πρότασης στις κάλπες και της επιβεβαίωσης της μοναρχίας, αλλά ταυτόχρονα δήλωσε ότι δεν θα διεξαχθεί νέο δημοψήφισμα για την αντικατάσταση του βασιλιά από πρόεδρο, τουλάχιστον όχι κατά την τρέχουσα νομοθετική περίοδο. H επόμενη ξεκινά το 2025.

Η Τζασίντα Άρντερν, πρωθυπουργός της Νέας Ζηλανδίας, εξήγησε ότι η Νέα Ζηλανδία θα γίνει σίγουρα δημοκρατία κάποια μέρα, αλλά ότι η κυβέρνησή της δεν θα κινήσει τις απαραίτητες διαδικασίες για να συμβεί αυτό: «Έχω εκφράσει την άποψή μου πολλές φορές. Πιστεύω ότι η δημοκρατία είναι ο προορισμός στον οποίο θα προσγειωθεί η Νέα Ζηλανδία με την πάροδο του χρόνου. Νομίζω ότι αυτό θα συμβεί στη διάρκεια της ζωής μου. Δεν το βλέπω ως μέτρο που πρέπει να ληφθεί βραχυπρόθεσμα ή ως κάτι στην ημερήσια διάταξη. Αντιμετωπίζουμε πολλές προκλήσεις. Αυτό για τη θεσμική μορφή είναι μια μεγάλη και ουσιαστική συζήτηση. Δεν νομίζω ότι πρέπει να γίνει γρήγορα».

Ο Καναδός πρωθυπουργός Τζάστιν Τριντό, ο επί μακρόν πρωθυπουργός του Μπαγκλαντές, Σέιχ Χασίνα και η Ινδή πρόεδρος Ντραουπάντι Μούρμου βρέθηκαν επίσης στο Λονδίνο. Το ίδιο και ο Νοτιοαφρικανός Σίριλ Ραμαφόζα, ο Κενυάτης Γουίλιαμ Ρούτο, ο πρόεδρος της Ρουάντα Πολ Καγκάμε που είναι ο τωρινός πρόεδρος της Κοινοπολιτείας, καθώς και ο Αλί Μπονγκό, πρόεδρος της Γκαμπόν, πρώην γαλλικής αποικίας, που αποτελεί το τελευταίο μέλος που προσχώρησε στην Κοινοπολιτεία.

Η παρουσία του προέδρου των Ηνωμένων Πολιτειών Τζο Μπάιντεν θεωρούνταν δεδομένη: η ειδική σχέση ΗΠΑ-ΗΒ πρέπει να ενισχύεται, ειδικά σε δύσκολες στιγμές. Οι άλλοι Ευρωπαίοι ηγέτες ήταν βέβαιο ότι θα παρευρεθούν, μαρτυρώντας ότι ακόμη και το Brexit δεν επηρεάζει μια σειρά από σχέσεις μεταξύ του νησιού και της ηπείρου: ο Γερμανός πρόεδρος Φρανκ-Βάλτερ Σταϊνμάιερ, ο Ιταλός πρόεδρος Σέρτζιο Ματαρέλλα και ο Γάλλος πρόεδρος Εμανουέλ Μακρόν.

Σημαντική συμβολική παρουσία, που στέλνει μηνύματα εντός και εκτός Ευρώπης, ήταν αυτή της Ολένα Ζελένσκα που εκπροσώπησε την Ουκρανία. Αλλά πάνω απ’ όλα, στην εποχή κυριαρχίας του Brexit, τα ανώτατα αξιώματα της Ευρωπαϊκής Ένωσης ήταν παρόντα: η πρόεδρος της Ευρωπαϊκής Επιτροπής Ούρσουλα φον ντερ Λάιεν και ο επικεφαλής του Ευρωπαϊκού Συμβουλίου Σαρλ Μισέλ.

Όμως η τελετή της κηδείας είναι επίσης μια συνάντηση μεταξύ εστεμμένων που εξακολουθούν να υπάρχουν στην Ευρώπη και τέτοιες στιγμές, είναι ιδιαίτερες για αυτούς. Ο βασιλιάς Φίλιππος του Βελγίου και η βασίλισσα Ματίλντα, καθώς και ο βασιλιάς Γουλιέλμος-Αλέξανδρος της Ολλανδίας και η σύζυγός του, βασίλισσα Μάξιμα, μαζί με τη μητέρα του, την πρώην βασίλισσα της Ολλανδίας, Βεατρίκη. Επίσης, παρέστησαν ο βασιλιάς Φελίπε και η βασίλισσα Λετίθια της Ισπανίας, όπως και οι βασιλικές οικογένειες της Νορβηγίας, της Σουηδίας, της Δανίας και του Μονακό, καθώς και ο βασιλιάς του Μπουτάν Γίγκμε Κεσάρ Ναμγκιάλ Βανγκτσούκ.

Ο αυτοκράτορας Ναρουχίτο και η αυτοκράτειρα Μασάκο της Ιαπωνίας, αποτέλεσαν μια παρουσία υψίστης διπλωματικής σημασίας, λόγω των εξελίξεων με την Κίνα στον Ειρηνικό Ωκεανό και της δραστηριοποίησης του Τόκυο. Μια εξαίρεση στην ιαπωνική παράδοση που δεν προβλέπει την παρουσία ενός αυτοκράτορα σε κηδεία, καθώς ο θάνατος θεωρείται πάντα «ακάθαρτος» στο θρησκευτικό όραμα του Σιντοϊσμού.

 

ΟΙ ΣΥΜΒΟΛΙΣΜΟΙ

Η διευθέτηση των αντιπροσωπειών στο Westminster είχε ένα συγκεκριμένο νόημα, το οποίο ξεπερνά κατά πολύ τις προσκλήσεις. Εκεί, δεν ήταν όλοι ίδιοι. Οι αρχηγοί κρατών και κυβερνήσεων δεν κάθονταν στη πρώτη σειρά, αλλά μάλλον μακριά από τη βασιλική οικογένεια, τις βρετανικές αρχές, τους αξιωματούχους της Αυλής. Για να υπάρχει η υπενθύμιση ότι υπάρχει μόνο ένας κυρίαρχος στο βρετανικό έδαφος και ότι η βρετανική πολιτική, αν και με εθιμοτυπικούς όρους, εξακολουθεί να είναι ικανή να επισκιάσει τους ισχυρούς, να αποφασίσει μόνη της και να το υλοποιήσει μόνη της. «Η κηδεία της βασίλισσας γίνεται η δική της συνέλευση των Ηνωμένων Εθνών», ανέφερε ενδεικτικά ο τίτλος της Washington Post.

Πηγή https://www.geoeurope.org/2022/09/20/geopolitikes-ptyxes-mias-basilikis-k/

 ***To geoeurope είναι ένας ιστότοπος που δημιουργήθηκε από επιστήμονες και ειδικούς που έχουν ασχοληθεί με τη γεωπολιτική της Ευρώπης και έχουν διαπιστώσει συγκεκριμένα κενά στη ροή των πληροφοριών που διαμορφώνουν τις γεωπολιτικές συζητήσεις στην ήπειρό μας.